Έμφαση δίνεται στο αόρατο

Η Mariana Kakonaki, Invisible, βρίσκεται στην επίσημη λίστα του Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Κοπεγχάγης του 2021, το οποίο θα διαρκέσει έως τις 12 Μαΐου. Οι διοργανωτές του φεστιβάλ το περιέγραψαν ως «μια απότομη πολιτική ταινία με ανθρώπινη καρδιά».

Η ελληνική συμμετοχή θα διαγωνιστεί μαζί με 64 ταινίες από όλο τον κόσμο (από περισσότερες από 2.500 υποβληθείσες ταινίες) σε έξι κατηγορίες. Το “Invisible” θα κάνει το ντεμπούτο του στις 25 Απριλίου στην κατηγορία F: act, η οποία είναι αφιερωμένη στη δημιουργία ντοκιμαντέρ και την ερευνητική δημοσιογραφία.

Το ενδιαφέρον μου για αυτήν την ελληνική διεθνή πρεμιέρα δεν είναι μόνο επαγγελματικό. Η Mariana Kakunaki, συνάδελφος στην Καθημερινή, συνεργάστηκε και παρατήρησε τη σιωπηλή επιμονή της και τη δέσμευσή της απευθείας στο θέμα. Η Μαριάνα, που είναι 39 ετών, έχει ήδη ένα πλούσιο βιογραφικό με πολλές δεξιότητες και εξαιρετική εμπειρία όχι μόνο από το ισχυρό εκπαιδευτικό της υπόβαθρο αλλά και από τη δουλειά της σε ηλεκτρονικά και έντυπα μέσα.

Αλλά τι είναι το Αόρατο που το οδηγεί στο τρίτο μεγαλύτερο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ στον κόσμο; Η ιστορία εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε ένα άρθρο του Κακουνάκι στην Καθημερινή Εβδομαδιαία στις 13 Οκτωβρίου 2019 («Κέρδισαν την ελευθερία τους, έχασαν τα πάντα»), προτού ο πρώτος σκηνοθέτης το μετατρέψει σε σενάριο και ταινία.

Ένα τουρκικό ζεύγος, ο Ipubekir και η Junka Kara, και οι δύο δάσκαλοι που υποστηρίζουν το κίνημα Gülen, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα τους τρία χρόνια μετά την απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016 και το επακόλουθο κύμα δίωξης που εξαπέλυσε ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Είχαν τρία παιδιά ηλικίας 3 έως 8 ετών. Επιβιβάστηκαν με ταχύπλοο στην τουρκική ακτή και ξεκίνησαν 18 άτομα – εννέα ενήλικες, συμπεριλαμβανομένων δασκάλων, δικαστών και ακαδημαϊκών, και εννέα παιδιά – στο ελληνικό νησί της Χίου. Δεν επέζησαν όλοι από το ταξίδι καθώς το σκάφος ανατράπηκε και επτά άνθρωποι πέθαναν. Πέντε από τα θύματα ήταν παιδιά.

Τον Σεπτέμβριο του 2019, το ζευγάρι έφτασε στην Αθήνα με τον μικρότερο γιο τους, τον Ali Ehsan, όταν τους συναντήσαμε για πρώτη φορά στην ταινία.

Το Κακαουνάκι, αφού κέρδισε την εμπιστοσύνη τους, μαζί με τον Απόστολο Νικολαΐδη, διευθυντή φωτογραφίας, τους ακολουθεί παντού. Από τη στιγμή που άνοιξαν την πόρτα σε ένα διαμέρισμα στο κέντρο της Αθήνας, ήταν βρώμικο και μολυσμένο με έντομα, στην αδιάκοπη μετατροπή του σε ένα καθαρό και διασκεδαστικό σπίτι.

Ο Ipubakir είπε ότι η είσοδος στο διαμέρισμα ήταν «η πρώτη φορά που ένιωσα πρόσφυγας». Ο φακός αποτυπώνει καθαρά την αξιοπρέπεια και τη δύναμη με την οποία αντιμετωπίζουν μια αδιανόητη απώλεια. Το τραύμα είναι εκεί και τα ορίζει, αλλά δεν υπάρχει χρόνος για θλίψη, γιατί υπάρχει μόνο ένας στόχος: να φύγουμε για μια διαφορετική ευρωπαϊκή χώρα. Δοκίμασαν επτά φορές.

Παράλληλα με την οικογενειακή ιστορία του Kara, ρίχνουμε μια ματιά στη ζωή ενός άλλου υποστηρικτή του Gulen, του 35χρονου Ahmed, ενός γιατρού που επίσης διέφυγε από τη δίωξη στην Τουρκία. «Υπάρχουν περίπου 1.000 από εμάς εδώ στην Ελλάδα», λέει. Ο φακός ταξιδεύει από το σπίτι του στην κοινότητά του, από το ιδιωτικό στο κοινό, σε ανθρώπους που “αφήνουν τα σπίτια τους μόνο όταν το σπίτι δεν θα σας επιτρέψει να μείνετε.”

Ο Αχμέντ έχει προσαρμοστεί καλά εδώ, αγαπά την Ελλάδα και μαθαίνει ελληνικά. Μόνο γνωρίζοντας τη γλώσσα, λέει, “μπορείτε να νιώσετε σαν στο σπίτι σας”. Μαζί με τους συμπατριώτες του, δημιουργεί μια νομική οντότητα επειδή δεν θέλουν να κρυφτούν. «Πρέπει να είμαστε ορατοί», επιμένει. Ο Ερντογάν έψαχνε μια δικαιολογία για να μας κάνει αόρατους. Είναι πιθανό ένα εκατομμύριο Τούρκοι να είναι τρομοκράτες; Με τιποτα.”

Η Junka, που λατρεύει το κέντημα και τα βιβλία, και ιδιαίτερα το άρωμά της, παραδέχεται, “Δεν μου λείπει το σπίτι μου. Μου λείπουν οι αναμνήσεις που έχω εκεί με τα παιδιά μου. Είμαι απογοητευμένος που οι άνθρωποι εκεί παραμένουν σιωπηλοί και υποφέρουν διώξεις.” Στη Χίο, η Τζόνκα έθαψε δύο από τα παιδιά της με τα γυμνά της χέρια.

Είναι το “Αόρατο” μια πολιτική ταινία; “Ήταν ένα τεράστιο δίλημμα κατά τη σύνταξη του σεναρίου”, λέει ο Kaunaki. Ήθελα να φτιάξω μια ταινία που ήταν κυρίως ανθρώπινη ιστορία και όχι πολιτική. Ο στόχος μου ήταν να επικεντρωθώ στους ανθρώπους, να φωτίσω τα ταξίδια τους και να επισημάνω την παγκόσμια φύση της ιστορίας τους.

Αυτό έχει συμβεί εκατομμύρια φορές: ένας δικτάτορας που παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα και τους νόμους, αναγκάζοντας ορισμένους από τους πολίτες του να εξορίσουν. Οι επιθυμίες τους είναι προβλέψιμες, παραδοσιακές και όχι σε αντίθεση με οποιονδήποτε άλλο. Θέλουν να έχουν δουλειά, να πληρώνουν τους λογαριασμούς και να παρέχουν μια καλύτερη ζωή για τα παιδιά τους. Δεν ξέρω αν θα μπορούσε να βοηθήσει το ντοκιμαντέρ. Ξέρω ότι είναι απαραίτητο να κάνουμε αυτούς τους ανθρώπους ορατούς. “

Ρωτάμε τον Kawanaki εάν οι άνθρωποι στην ταινία θέλουν να είναι “ορατοί”. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, ήταν αντίθετοι και φοβισμένοι. Τελικά συνειδητοποιούν ότι δεν έχουν τίποτα να χάσουν επειδή έχουν ήδη χάσει τα πάντα.

Το μόνο που ζήτησαν ήταν να διατηρηθεί εμπιστευτική η χώρα της τρέχουσας κατοικίας τους. Πιστεύω ότι το να βοηθάς αυτούς τους ανθρώπους να μοιράζονται τις ιστορίες τους είναι τεράστιο προνόμιο να είσαι δημοσιογράφος. Είναι μια καθαρτική εμπειρία και για τις δύο πλευρές. “