Γιατί είναι τόσο χαμηλοί οι μισθοί στην Ελλάδα;

Σε μια οικονομία χαμηλής τεχνολογίας, χαμηλής προστιθέμενης αξίας, όπου οι θέσεις εργασίας απαιτούν ελάχιστη, έως καθόλου, εξειδίκευση και οι ανειδίκευτοι μάνατζερ συχνά εξασφαλίζουν κέρδη διατηρώντας χαμηλούς μισθούς, οι μισθοί δεν θα είναι ποτέ ικανοποιητικοί, λέει ο καθηγητής Μάνος Ματσαγάννης. [InTime News]

Η απόφαση για αύξηση του κατώτατου μισθού στα 830 ευρώ το μήνα επιβεβαιώνει την κίνηση της κυβέρνησης προς τη λήψη προοδευτικών μέτρων στα κοινωνικά ζητήματα. Αυτό υποστηρίζεται από υπολογισμούς πολιτικής τόσο «υψηλού» και «χαμηλού»: αφενός, ανησυχία για την προστασία των ευάλωτων και την προάσπιση της κοινωνικής συνοχής. Από την άλλη, η απόφαση που έλαβε η σημερινή ηγεσία του κυβερνώντος κόμματος να εκπροσωπήσει τον ευρύ πολιτικό χώρο που εκτείνεται από την κεντροαριστερά έως τα ακροδεξιά άκρα. Δεν έχει νόημα να εμβαθύνουμε στο ζήτημα των προθέσεων για να εξηγήσουμε τις κοινωνικές ευαισθησίες της κυβέρνησης. Σε καθημερινή βάση, όλοι μας οδηγούνται από ανάμεικτα κίνητρα. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι ευγενή και λιγότερο ευγενή κίνητρα είναι συμβατά. Αυτό ισχύει ασφαλώς όσον αφορά την αύξηση του κατώτατου μισθού.

Στην πραγματικότητα, η κίνηση της κυβέρνησης υποστηρίζει την αγοραστική δύναμη των χαμηλόμισθων υπό το πρίσμα του πληθωρισμού: η σωρευτική αύξηση του συνολικού ΔΤΚ τα τελευταία πέντε χρόνια (15,9%) είναι πολύ χαμηλότερη από την αύξηση του κατώτατου μισθού (27,7%) , από 650 € το μήνα το 2019). Φυσικά, η αγοραστική δύναμη των χαμηλόμισθων απέχει ακόμα πολύ από ό,τι ήταν πριν από την κρίση και τα προγράμματα διάσωσης, το 2009: έκτοτε, το κόστος ζωής αυξήθηκε κατά 24,6%, ενώ ο κατώτατος μισθός μειώθηκε κατά 24,6%. Ανέβηκε στο μισό (12,2%, από 740 € το μήνα). Η μείωση των μέσων μισθών της μεσαίας τάξης, σε πραγματικούς όρους, είναι μεγαλύτερη από ό,τι ήταν πριν από 15 χρόνια.

Γιατί όμως είναι τόσο χαμηλοί οι μισθοί στην Ελλάδα, παρά τις προθέσεις των κυβερνήσεων; Κάθε θέση εργασίας δημιουργεί υπεραξία ίση με τη διαφορά μεταξύ της τιμής του παραγόμενου προϊόντος ή υπηρεσίας και όλων των άλλων στοιχείων κόστους παραγωγής εκτός από τους μισθούς και τα κέρδη. Το πώς κατανέμεται αυτό το πλεόνασμα εξαρτάται από την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών. Αυτή η ισορροπία έχει αντιστραφεί έναντι των εργαζομένων τα τελευταία 15 χρόνια, λόγω των υψηλών ποσοστών ανεργίας, των αδύναμων συνδικάτων και της φθίνουσας συλλογικής διαπραγμάτευσης.

Ωστόσο, μακροπρόθεσμα, το μέγεθος των μισθών καθορίζεται εξίσου, αν όχι περισσότερο, από το μέγεθος του πλεονάσματος και όχι από το πώς κατανέμεται μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών. Σε μια οικονομία χαμηλής τεχνολογίας, χαμηλής προστιθέμενης αξίας, όπου οι θέσεις εργασίας απαιτούν ελάχιστη, αν όχι καθόλου, εξειδίκευση, επιχειρήσεις πολύ μικρές για να καινοτομούν ή να εξάγουν και ανειδίκευτους διευθυντές που συχνά εξασφαλίζουν κέρδη διατηρώντας χαμηλούς μισθούς (και σπάζοντας την εργασία, τους φόρους, τις ζώνες , και εργατικό)/ ή περιβαλλοντικούς νόμους), οι μισθοί δεν θα είναι ποτέ ικανοποιητικοί. Εκτός ίσως από μερικές συγκεκριμένες επαγγελματικές ομάδες ή για ένα μικρό χρονικό διάστημα, μέχρι να σκάσει η φούσκα.

Παρά τις δηλώσεις για «άρση του παραγωγικού μοντέλου» και ορισμένα αρχικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, η χώρα παραμένει κολλημένη σε ύφεση.

Η Ελλάδα είναι μια από αυτές τις οικονομίες. Παρά τις δηλώσεις για «άρση του παραγωγικού μοντέλου» και κάποια πρόχειρα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, η χώρα εξακολουθεί να βρίσκεται σε ύφεση.

Η απόδραση θα απαιτήσει πολύ περισσότερα από την αύξηση του κατώτατου μισθού, ωστόσο ευπρόσδεκτη. Απαιτεί μεγαλύτερες εταιρείες, με εξειδικευμένα στελέχη και υπαλλήλους που παράγουν προϊόντα και υπηρεσίες υψηλότερων προδιαγραφών, τα οποία μπορούν να πωληθούν σε υψηλότερες τιμές, αλλά παραμένουν ελκυστικά για τους καταναλωτές, ειδικά στις διεθνείς αγορές.

Το μεγάλο ερώτημα είναι πώς φτάνουμε σε αυτό το σημείο από το σημείο που βρισκόμαστε σήμερα. Είναι ευθύνη της κυβέρνησης να σχεδιάσει αυτόν τον μετασχηματισμό. Είναι ευθύνη όλων να συμβάλουμε εποικοδομητικά σε αυτό αντί να το αποτρέψουμε.

Ο Μάνος Ματσαγάννης είναι Καθηγητής Δημοσίων Οικονομικών στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου και Επικεφαλής του Παρατηρητηρίου της Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Οικονομίας στο Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ).