ΑΘΗΝΑ, Ελλάδα (AP) — Ο Μίκης Θεοδωράκης, ένας αγαπημένος Έλληνας συνθέτης του οποίου η ξεσηκωτική μουσική και η πολιτικά προκλητική ζωή κέρδισαν αναγνώριση στο εξωτερικό και ενέπνευσαν εκατομμύρια στο εσωτερικό, πέθανε την Πέμπτη. Ήταν 96 ετών.
Η κρατική τηλεόραση ανακοίνωσε τον θάνατό του στο σπίτι του στο κέντρο της Αθήνας και αυτό ήρθε αφού είχε νοσηλευτεί πολλές φορές τα τελευταία χρόνια, κυρίως για καρδιακή θεραπεία.
Η γόνιμη καριέρα του Θεοδωράκη, που ξεκίνησε σε ηλικία 17 ετών, παρήγαγε ένα εξαιρετικά ποικιλόμορφο σύνολο έργων που κυμαίνονταν από μελαγχολικές συμφωνίες έως δημοφιλή τηλεοπτική και κινηματογραφική μουσική για το “Serpico” και «Ζορμπάς ο Έλληνας».
Αλλά ο ψηλός άνδρας, φορώντας επαγγελματικά κοστούμια σήμα κατατεθέν, με γεροδεμένη φωνή και κυματιστά μαλλιά, θυμούνται οι Έλληνες και για την πεισματική αντίθεσή του στα μεταπολεμικά καθεστώτα που τον καταδίωξαν και απαγόρευσαν τη μουσική του.
Ο Έλληνας Πρόεδρος πρόσθεσε: «Έζησε με πάθος, μια ζωή αφιερωμένη στη μουσική, τις τέχνες, τη χώρα μας και τους ανθρώπους της, αφιερωμένη στις ιδέες της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της ισότητας και της κοινωνικής αλληλεγγύης». Κατερίνα Σακελλαροπούλου είπε σε δήλωσή του.
Θυμόμαστε αυτούς που χάσαμε: Θάνατοι διασήμων 2021
«Έγραψε μουσική που συνυφάστηκε με τις ιστορικές και κοινωνικές εξελίξεις στην Ελλάδα στα μεταπολεμικά χρόνια, μουσική που πρόσφερε ενθάρρυνση, παρηγοριά, διαμαρτυρία και υποστήριξη στις σκοτεινές περιόδους της πρόσφατης ιστορίας μας».
Ο Μιχαήλ Θεοδωράκης γεννήθηκε στο νησί της Χίου στο ανατολικό Αιγαίο στις 29 Ιουλίου 1925 και εκτέθηκε στη μουσική και την πολιτική από νεαρή ηλικία.
Άρχισε να γράφει μουσική και ποίηση στην εφηβεία του, καθώς η Ελλάδα μπήκε στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατά τη διάρκεια του πολέμου συνελήφθη από Ιταλούς και Γερμανούς κατακτητές για τη συμμετοχή του σε ομάδες της αριστερής αντίστασης.
Μερικές από αυτές τις ίδιες ομάδες αντιτάχθηκαν σθεναρά στην κυβέρνηση και τη μοναρχία που οδήγησαν την Ελλάδα αμέσως μετά τον πόλεμο, οδηγώντας σε έναν εμφύλιο πόλεμο μεταξύ 1946 και 1949 στον οποίο οι υποστηριζόμενοι από τους κομμουνιστές αντάρτες τελικά έχασαν.
Ο Θεοδωράκης φυλακίστηκε και στάλθηκε σε απομακρυσμένα ελληνικά νησιά, συμπεριλαμβανομένου του περιβόητου στρατοπέδου «επανεκπαίδευσης» στο μικρό νησί της Μακρόνησου κοντά στην Αθήνα. Ως αποτέλεσμα των σκληρών ξυλοδαρμών και βασανιστηρίων, ο Θεοδωράκης υπέστη σπασίματα άκρων, αναπνευστικά προβλήματα και άλλα τραύματα που ταλαιπώρησαν την υγεία του για το υπόλοιπο της ζωής του. Έπασχε από φυματίωση, τον πέταξαν σε ψυχιατρείο και υποβλήθηκε σε εικονικές εκτελέσεις.
Παρά τις δυσκολίες, κατάφερε να καθιερωθεί ως ένας σεβαστός μουσικός. Αποφοίτησε από τη Μουσική Σχολή Αθηνών το 1950 και συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι με υποτροφία το 1954.
Ξεκίνησε την καριέρα του ως συνθέτης στα σοβαρά, δουλεύοντας σε ένα ευρύ φάσμα ειδών από μουσική κινηματογράφου και μουσική μπαλέτου έως όπερα, καθώς και μουσική δωματίου, αρχαίες ελληνικές τραγωδίες και ελληνική λαογραφία, συνεργαζόμενος με σημαντικούς ποιητές, συμπεριλαμβανομένου του Ισπανού Federico García Lorca. και Έλληνας νομπελίστας Οδυσσέας Ελύτης. Μια μουσική σειρά βασισμένη σε ποιήματα του επιζώντα του ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης Jakovos Campanellis, με τίτλο «The Song of Mauthausen», περιγράφει τη φρίκη της ζωής στο στρατόπεδο και το Ολοκαύτωμα.
Αλλά ήταν η βραβευμένη με Όσκαρ το 1964 κινηματογραφική μεταφορά του «Zorba the Greek» του Νίκου Καζαντζάκη και η αργή έως φρενήρης μουσική του Θεοδωράκη που τον έκαναν γνωστό.
Η ταινία, με πρωταγωνιστές τους Άντονι Κουίν, Άλαν Μπέιτς και Ειρήνη Παππά, κέρδισε τρία βραβεία Όσκαρ.
Καθώς η φήμη του Θεοδωράκη μεγάλωνε, οι πολιτικές αναταραχές συνεχίστηκαν στην Ελλάδα και οι συνθέσεις του απαγορεύτηκαν από τη στρατιωτική δικτατορία που κυβέρνησε τη χώρα μεταξύ 1967 και 1974 – μετατρέποντας τη μουσική του σε ένα σάουντρακ αντίστασης που παιζόταν σε πορείες διαμαρτυρίας για δεκαετίες. Ακούραστα στη μετέπειτα ζωή του, ο Θεοδωράκης συνέχισε να εργάζεται με ανερχόμενους καλλιτέχνες και συνθέσεις που περιελάμβαναν μουσική για την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Βαρκελώνης το 1992, και διατήρησε ενεργό ενδιαφέρον για την πολιτική.
Διετέλεσε βουλευτής του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας για το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του 1980, αλλά αργότερα υπηρέτησε στο υπουργικό συμβούλιο της συντηρητικής κυβέρνησης. Μίλησε σε συγκεντρώσεις υπέρ της ίδρυσης παλαιστινιακού κράτους, ενάντια στον πόλεμο στο Ιράκ και πιο πρόσφατα κατά της συμφωνίας για τον τερματισμό της διαφωνίας ονόματος μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας.
Οι υπερασπιστές του τον έβλεπαν ως ενοποιητή, πρόθυμο να πάρει τολμηρές αποφάσεις για να προσπαθήσει να θεραπεύσει τις πικρές, μακροχρόνιες πολιτικές διαιρέσεις της χώρας, πολλές από τις οποίες είχαν ρίζες στον Ψυχρό Πόλεμο. Οι θαυμαστές που διαφωνούσαν μαζί του έβλεπαν πέρα από την πολιτική του και αφιερώματα στον Θεοδωράκη ήρθαν την Πέμπτη από όλα τα πολιτικά κόμματα της Ελλάδας καθώς και από τους συναδέλφους του καλλιτέχνες.
«Ήταν ένας γίγαντας και ήμασταν όλοι περήφανοι για αυτόν. Ήταν μοναδικός στο είδος του, η μουσική του και η ζωή του ήταν μοναδικές», είπε ο τραγουδιστής Μανώλης Μητσιάς, ο οποίος συνεργάστηκε εκτενώς με τον Θεοδωράκη. «Η Ελλάδα είναι ορφανή σήμερα».
Τριήμερο εθνικό πένθος κήρυξε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και δημοσίευσε φωτογραφία με τον Θεοδωράκη στο σπίτι του μετά την πρόσφατη νοσηλεία του.
«Είχα την τιμή να τον γνωρίζω εδώ και πολλά χρόνια… και οι συμβουλές του ήταν πάντα πολύτιμες για μένα, ειδικά όσον αφορά την ενότητα του λαού μας και την υπέρβαση των διχασμών», έγραψε ο Μητσοτάκης.
“Ο καλύτερος τρόπος να τον τιμήσουμε, έναν κοσμοπολίτη Έλληνα, είναι να ζήσουμε με αυτό το μήνυμα. Ο Μίκης είναι η ιστορία μας”.
Οι ρυθμίσεις για την κηδεία δεν ήταν άμεσα διαθέσιμες.
“Φανταστική τηλεόραση. Αναγνώστης. Φιλικός επίλυσης προβλημάτων Hipster. Πρόβλημα προβλημάτων. Εξαιρετικά ταπεινός διοργανωτής.”