Μια σύγκριση με την παλιά αντίπαλη Ελλάδα είναι μια χρήσιμη μελέτη για τη διαχείριση του πόνου, την ανεξαρτησία του νομίσματος και τα εκλογικά αποτελέσματα.
Ποιος είναι ο κοινός παρονομαστής μεταξύ ενός ΑΤΜ και ενός εκλογικού θάλαμου; Όχι τόσο πολύ στην Τουρκία αυτή τη φορά Φωτογράφος: Moe Zoyari/Bloomberg
“> 
Ποιος είναι ο κοινός παρονομαστής μεταξύ ενός ΑΤΜ και ενός εκλογικού θάλαμου; Όχι τόσο πολύ στην Τουρκία αυτή τη φορά Φωτογράφος: Moe Zoyari/Bloomberg
Türkiye για το Davos Man: Dead Fall!
Για χρόνια, οι πολιτικοί επιστήμονες πίστευαν ότι οι εκλογές είχαν ως κίνητρο μια «αναδρομική εκτίμηση» των οικονομικών συνεπειών για τους ψηφοφόρους. Σε γενικότερους όρους, το κλειδί ήταν η βασική ερώτηση του Ρόναλντ Ρίγκαν: «Είσαι καλύτερα από ό,τι ήσουν πριν από τέσσερα χρόνια;». Εάν η απάντηση είναι «ναι», τότε οι υφιστάμενοι φορείς μπορούν να αναμένουν ότι θα επανεκλεγούν, και αν όχι, τότε όχι. Και αν είστε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, όλα τα στοιχήματα είναι εκτός λειτουργίας.
Το Σαββατοκύριακο, ο Ερντογάν, ο οποίος ουσιαστικά κυβέρνησε την Τουρκία για δύο δεκαετίες, επανεξελέγη για άλλη μια θητεία παρά τις πραγματικά φρικτές οικονομικές επιδόσεις τα τελευταία πέντε χρόνια. Ο αριθμός των Τούρκων που αισθάνονται καλύτερα από το 2018 πρέπει να είναι πολύ μικρός. Όμως κατάφερε να επιστρέψει. Ο Ερντογάν έχει συνηθίσει να επιτίθεται στην ορθοδοξία. Στη λίστα θα πρέπει να προστεθεί το Έντυπο Αναδρομικής Αξιολόγησης Εκλογών. Αυτό συνέβη με τον πληθωρισμό και τα ποσοστά ανεργίας στην Τουρκία από την τελευταία φορά που εξελέγη:
Ο Ερντογάν έχει κάνει σχεδόν όλα όσα μισεί ο «άνθρωπος του Νταβός». Η συναίνεση όσων συγκεντρώνονται στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ και δημιουργούν την παγκοσμιοποιημένη έκφραση της σκέψης της ελίτ κάθε χρόνο θα έρθουν σε συντριπτική πλειοψηφία ενάντια στη νομισματική πολιτική του Ερντογάν για μείωση των επιτοκίων επειδή η αύξησή τους θα αύξανε τον πληθωρισμό. Φαινόταν επίσης αναπόφευκτο μετά από έναν από τους χειρότερους σεισμούς στην ιστορία, μόλις πριν από λίγους μήνες, να στραφούν οι άνθρωποι εναντίον μιας κυβέρνησης που φαινόταν να αποτυγχάνει να ανταποκριθεί. Πέρα από τη δεινή οικονομική κατάσταση, η φιλία του Ερντογάν με τη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν είναι επίσης ένα δάχτυλο στο μάτι του ανθρώπου του Νταβός. Όμως οι Τούρκοι αποφάσισαν, παρά το γεγονός ότι αναγκάστηκαν για πρώτη φορά σε δεύτερο γύρο, να δώσουν στον Ερντογάν άλλη θητεία.
Υπάρχουν πολλές διαστάσεις σε αυτό. Η ολοένα και πιο αυταρχική διακυβέρνηση του Ερντογάν και ο περιορισμός της ελευθερίας του Τύπου είναι πολύ σημαντικά. Αλλά η ουσία είναι ότι οι ψηφοφόροι δεν είναι υποχρεωμένοι να λαμβάνουν αποφάσεις βασισμένες αποκλειστικά στην οικονομία, και κανείς εκτός της χώρας δεν έχει το δικαίωμα να πει στους Τούρκους πώς πρέπει να ψηφίσουν.
Ωστόσο, ο Ερντογάν δεν μπορεί να πει στον υπόλοιπο κόσμο την αξία του νομίσματός του. Το κόστος για την Τουρκία της παράξενης οικονομικής πολιτικής του Ερντογάν (την οποία η πλειοψηφία των ψηφοφόρων θεωρούσε τώρα άξια να πληρώσει) ήταν μια τεράστια πτώση της αξίας του νομίσματός της, της λίρας. Από τότε που ο Ερντογάν έγινε πρωθυπουργός πριν από 20 χρόνια, έχει χάσει περισσότερο από το 90% της αξίας του, έναντι του δολαρίου ΗΠΑ και ενός καλαθιού νομισμάτων:
Εάν ο Ερντογάν μπορεί να το πάρει, και ο λαός του μπορεί να το πάρει, ας είναι. Δεν χρειάστηκε να κάνει αυτό που περίμεναν από αυτόν.
Εν τω μεταξύ, πέρα από το Αιγαίο…
Σε ένα αξιοσημείωτο ζεύγος, η μακροχρόνια εχθρός της Τουρκίας, Ελλάδα, κατευθύνθηκε στις κάλπες το περασμένο Σαββατοκύριακο. Η κυβέρνηση στην Αθήνα έκανε πρόσφατα αυτό που ζήτησε ο άνθρωπος του Νταβός. Το μεγαλύτερο κόμμα προέκυψε ξεκάθαρα από τις εκλογές. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, γόνος ελληνικής πολιτικής δυναστείας, αποφάσισε να προκηρύξει νέες εκλογές στις 25 Ιουνίου για να δει αν θα μπορούσε να λάβει τη συνολική πλειοψηφία για το Νέο Δημοκρατικό Κόμμα του, αλλά οι ψηφοφόροι σαφώς δεν τον απέρριψαν.
Μετά τα τελευταία 15 χρόνια της ελληνικής ιστορίας, αυτό παρουσιάζει μια εντυπωσιακή αντίθεση με αυτό που συμβαίνει στην Τουρκία. Για δεκαετίες η ΝΔ ήταν το κεντροδεξιό κόμμα που εναλλάσσει την εξουσία με το κεντροαριστερό ΠΑΣΟΚ. Το 2009, ο Πασούκ ανέλαβε και ανακάλυψε ότι το έλλειμμα ήταν βαθύτερο από αυτό που είχαν αφήσει οι προκάτοχοί του στη ΝΔ, θέτοντας τη χώρα σε παράβαση των υποχρεώσεών της ως μέρος της ευρωζώνης. Ακολούθησαν δύο προγράμματα διάσωσης, με ολοένα και πιο αυστηρές διατάξεις περικοπής δαπανών, καθώς οι τράπεζες της ευρωζώνης αποσυνδέθηκαν σταθερά από την Ελλάδα. Ο Πασούκ έχασε τις εκλογές, για να αντικατασταθεί από τη ΝΔ αφού μεγάλα μπλοκ του εκλογικού σώματος υποστήριξαν τόσο τους τροτσκιστές όσο και τους νεοφασίστες. Το 2014, ο Αλέξης Τσίπρας του ριζοσπαστικού αριστερού συλλαλητηρίου του Σύριζα κέρδισε σε μια πλατφόρμα για την αντιμετώπιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό που ακολούθησε ήταν η λεγόμενη κρίση «Grexit» (με έξοχη λεπτομέρεια από τη συνάδελφό μου Victoria Dendrino στο The Last Bluff). Όλοι περιέγραψαν το κόλπο των άλλων, οι ελληνικές τράπεζες αναγκάστηκαν να κλείσουν για δύο εβδομάδες και στο τέλος η χώρα συμφώνησε σε πολύ αυστηρούς όρους που της επέτρεψαν να παραμείνει στο ευρώ.
Ανά πάσα στιγμή, οι Έλληνες ψηφοφόροι εφάρμοσαν το ζήτημα του Ρέιγκαν, απορρίπτοντας κυβερνήσεις που δεν τους έκαναν καλύτερη κατά τη διάρκεια της εξουσίας τους. Και έτσι ο Μητσοτάκης κέρδισε τις εκλογές της ΝΔ (αν και το κόμμα με την πραγματική έννοια της όλης κρίσης μπορεί να κατηγορηθεί εξ αρχής) έναντι του ΣΥΡΙΖΑ και τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα έκανε ακριβώς αυτό που ήθελε ο άνθρωπος του Νταβός. Και τώρα, η ΝΔ ανέλαβε εύκολα τις δυνάμεις της άκρας αριστεράς και της ακροδεξιάς που έχουν συσπειρωθεί κατά της Ε.Ε.
Η σύγκριση με την Türkiye είναι εξαιρετική. Στις αρχές του 2010, η ελληνική ανεργία ήταν ελαφρώς χαμηλότερη από ό,τι στην Τουρκία. Ως κορύφωση της αναγκαστικής λιτότητας, ανήλθε σε περισσότερο από 25%. Μόλις τώρα επέστρεψε στα επίπεδα του 2010. Οι δύο χώρες έχουν αυτήν τη στιγμή λίγο πολύ το ίδιο ποσοστό ανεργίας:
Η ελληνική εμπειρία κατά τη δεκαετία από το 2010 έως το 2020 ήταν αρκετά συγκρίσιμη με τη Μεγάλη Ύφεση στις Ηνωμένες Πολιτείες της δεκαετίας του 1930. Μετά από μισή δεκαετία που έκαναν αυτό που τους είπαν, το ελληνικό δημόσιο χρέος επέστρεψε ως ασφαλής επένδυση, ενώ η εμπιστοσύνη στο τουρκικό χρέος διαβρώνεται σταθερά. Εάν θέλετε να ασφαλιστείτε έναντι του κινδύνου χρεοκοπίας στην Τουρκία στην αγορά των ανταλλαγών αθέτησης πληρωμών, θα σας κοστίσει πλέον πολύ περισσότερο από ό,τι στην Ελλάδα. Σημειώστε ότι η επιτυχημένη εκλογή του Ερντογάν αύξησε τους αντιληπτούς κινδύνους για την Τουρκία:
Η Ελλάδα δοκίμασε την αντιπαράθεση, όπως ο Ερντογάν. Υπέστη πολύ μεγαλύτερο πέναλτι, τα παράτησε και τώρα φαινόταν να καρπώνεται κάθε πλεονέκτημα. Μια θετική εξέλιξη της ελληνικής εμπειρίας, αν υπήρχε, μπορεί να είναι ότι η ένταξη της στο ευρώ δημιούργησε την πειθαρχία για τον έλεγχο του ιστορικά αναποτελεσματικού δημόσιου τομέα και δημιούργησε μια βάση για ανάπτυξη. Ένα θετικό πράγμα για την Τουρκία είναι ότι ο Ερντογάν έχει κάνει πολλές θετικές οικονομικές βελτιώσεις και ό,τι κι αν κάνουν οι διεθνείς πιστωτικές και συναλλαγματικές αγορές γι’ αυτό, το εκλογικό σώμα εξακολουθεί να είναι αρκετά χαρούμενο.
Τι συμπεράσματα μπορούμε να βγάλουμε από αυτό; Το κλειδί είναι ότι ο Ερντογάν δεν θα πειθαρχήσει από τις διεθνείς αγορές. Δεν υπάρχει λόγος να περιμένουμε αλλαγή στην τουρκική οικονομική πολιτική, και ως εκ τούτου υπάρχει κάθε λόγος να προετοιμαστούμε για περαιτέρω πτώση της λίρας.
Ωστόσο, είναι δύσκολο να επωφεληθεί κανείς από αυτό όσον αφορά τις επενδύσεις. Ο Matt Gertkin της BCA Research προτείνει μια συναλλαγή «Long MSCI Greece/Short Turkey», αξιοποιώντας την πιθανότητα ότι η Ελλάδα θα καρπωθεί τώρα τα οφέλη της ορθοδοξίας, ενώ οι τιμές των τουρκικών περιουσιακών στοιχείων θα τιμωρηθούν ως αντισυμβατικές:
Το κλειδί είναι ότι οι ψηφοφόροι επιβράβευσαν τις επεκτατικές νομισματικές και δημοσιονομικές πολιτικές του Ερντογάν, πράγμα που σημαίνει ότι ο πληθωρισμός θα συνεχίσει να διαβρώνει τις πραγματικές αποδόσεις με την πάροδο του χρόνου. Οι εκλογές ήταν αρκετά ανταγωνιστικές ώστε να προκαλέσουν διαρκή ανασφάλεια στην κυβέρνηση Ερντογάν, πράγμα που σημαίνει ότι το κίνητρο για λήψη λαϊκιστικών, εθνικιστικών ή απλώς κατάλληλων μέτρων για τη διατήρηση του πολιτικού ελέγχου θα συνεχίσει να υπερτερεί της ανάγκης για νεοφιλελεύθερες δομικές μεταρρυθμίσεις.
Αυτό είναι αρκετά δίκαιο. Αυτό που είναι λιγότερο σαφές είναι αν θα υπάρξει απόδοση από την επένδυση σε ελληνικές μετοχές. Υπήρξαν κάποια πολύ μεγάλα βραχυπρόθεσμα κέρδη στο Χρηματιστήριο Αθηνών σε διάφορες χρονικές περιόδους όλα αυτά τα χρόνια, αλλά συνολικά εξακολουθεί να υπάρχει μια βιώσιμη απόδοση. Ωστόσο, με τις ελληνικές μετοχές να ξεπερνούν επιτέλους την Τουρκία (σε όρους κοινού νομίσματος, συνυπολογίζοντας την υποτίμηση της λίρας), φαίνεται πολύ λογικό να ελπίζουμε ότι οι ελληνικές επενδύσεις θα εκτιναχθούν επιτέλους:
Business as usual στην ώρα της Ημέρας Μνήμης Φωτογραφία: Ting Xin/Bloomberg
“> 
Business as usual στην ώρα της Ημέρας Μνήμης Φωτογραφία: Ting Xin/Bloomberg