Η άνοδος της θερμοκρασίας απειλεί το πολύτιμο ελαιόλαδο της Ελλάδας

Εργάτες μαζεύουν ελιές σε έναν ελαιώνα Μιχαήλ Αντωνόπουλου στην Καλαμάτα, Ελλάδα, 13 Νοεμβρίου 2021. [Alkis Konstantinidis/Reuters]

Μήνες πριν ξεκινήσει η περίοδος συγκομιδής τον Νοέμβριο, ο Έλληνας ελαιοπαραγωγός Μιχάλης Αντωνόπουλος συνειδητοποιεί ότι δεν θα είναι καλή χρονιά.

Πρώτον, τα δέντρα του δεν άνθισαν πλήρως γιατί ο περασμένος χειμώνας δεν ήταν αρκετά κρύος και υγρός.

Την άνοιξη, οι θερμοκρασίες ανέβηκαν στους 38 °C (100 °F), καταστρέφοντας τα λουλούδια που διαφορετικά θα μεγάλωναν σε ελιές.

Στη συνέχεια ήρθε το καλοκαίρι με το χειρότερο κύμα καύσωνα των τελευταίων δεκαετιών, που στέγνωσε τις ελιές και ξέσπασε πυρκαγιές που πυρπόλησαν εκατοντάδες χιλιάδες δέντρα.

Στεκόμενος στον οπωρώνα του στην Καλαμάτα, την πιο διάσημη ελαιοπαραγωγική περιοχή της Ελλάδας, ανάμεσα σε δέντρα εκατοντάδων ετών, ο Αντωνόπουλος επισημαίνει τα αποτελέσματα: μισοάδεια κλαδιά, με μικρούς, συρρικνωμένους ή σάπιους καρπούς ελιάς, προσβεβλημένα από μύγα.

«Βλέπουμε φαινόμενα και προβλήματα που δεν βλέπαμε πριν από 20 χρόνια», είπε ο Αντωνόπουλος, επικεφαλής του τοπικού συνεταιρισμού ελαιοκαλλιεργητών, εκτιμώντας πτώση 50% στην περιφερειακή παραγωγή.

Η Ευρώπη μόλις είχε το πιο ζεστό καλοκαίρι της στην ιστορία και οι επιστήμονες λένε ότι ο ασταθής καιρός που έχει καταστρέψει τα ελαιόδεντρα είναι αυτό που αναμένεται από την κλιματική αλλαγή.

Η Ελλάδα είναι ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός ελαιολάδου στον κόσμο και η ελληνική ποικιλία είναι ιδιαίτερα επιθυμητή για την υψηλή ποιότητά του που είναι γνωστή ως «έξτρα παρθένο».

Μπουκάλια λαδιού Καλαμάτας βρίσκονται σε εστιατόρια μέχρι την Ιαπωνία, αλλά οι αγρότες ανησυχούν ότι αν συνεχίσουν να πέφτουν οι αποδόσεις, δεν θα μπορέσουν να καλύψουν τη ζήτηση για αυτό που αποκαλούν «πράσινο χρυσό», θέτοντας σε κίνδυνο την τοπική οικονομία.

«Η φετινή χρονιά μας έδειξε ότι το δέντρο δεν μπορεί να προσαρμοστεί κάτω από δύσκολες καιρικές συνθήκες», είπε ο Αντωνόπουλος. «Αυτό είναι ένα κλασικό παράδειγμα της περιβαλλοντικής αλλαγής που βιώνουμε».

Η Ελλάδα παρήγαγε 275.000 τόνους ελαιόλαδου το 2020-2021 και περισσότερο από το μισό από αυτό ταξίδεψε στο εξωτερικό, καθιστώντας την τον τέταρτο μεγαλύτερο εξαγωγέα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Εκτελεστική Επιτροπή της ΕΕ έχει προβλέψει ότι η παραγωγή θα μειωθεί στους 230 χιλιάδες τόνους το 2021-2022.

Το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου ελαιολάδου προέρχεται από τη Μεσόγειο και στις γεωργικές προοπτικές της για την επόμενη δεκαετία, η Επιτροπή προέβλεψε την αύξηση της παραγωγής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να επηρεάσει τις ετήσιες αποδόσεις και την ποιότητα του λαδιού. Για την Ελλάδα, αναμένεται περιορισμένη πτώση της παραγωγής.

Οι υψηλές θερμοκρασίες και η έλλειψη νερού προκαλούν ήδη προβλήματα στους ελληνικούς ελαιώνες, δήλωσε ο Σταύρος Φαίμος, ειδικός σε θέματα ελιάς και καθηγητής γεωπονίας.

«Το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής ξεπερνά την ελαιοκαλλιέργεια», είπε.

Μακροπρόθεσμα, είπε, ορισμένες περιοχές στη νότια Ελλάδα μπορεί να μην μπορούν να καλλιεργήσουν ελιές, ενώ περιοχές στα Βαλκάνια ή τη Βόρεια Ευρώπη μπορεί να ωφεληθούν από τις υψηλότερες θερμοκρασίες.

Ο Αντωνόπουλος έχει μια πιο ζοφερή προοπτική για το μέλλον. «Η κλιματική κρίση καταστρέφει τα πάντα», είπε. «Όταν είμαστε υπό τόση πίεση και χρειαζόμαστε φαγητό… θα σταματήσουμε να σκεφτόμαστε την ποιότητα».