Πριν από μια δεκαετία, η Ελλάδα βρισκόταν στη μέση μιας καταστροφικής κρίσης χρέους που χαρακτηρίστηκε από χρόνια λιτότητας, κακουχιών και αναταραχών. Τώρα, αξιωματούχοι και επενδυτές λένε ότι το 2024 θα μπορούσε να είναι η χρονιά που θα ολοκληρωθεί τελικά η ανάκαμψή του.
Η ελληνική οικονομία αναμένεται να αναπτυχθεί κατά σχεδόν 3% φέτος, πλησιάζοντας το μέγεθός της πριν από την κρίση το 2009, και πολύ πάνω από τον μέσο όρο της ευρωζώνης του 0,8%.
Το κόστος δανεισμού έχει πέσει κάτω από αυτό στην Ιταλία και οι τράπεζες που διασώθηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης πρόκειται να ιδιωτικοποιηθούν πλήρως για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες – μια κίνηση που ορισμένοι από τους μεγαλύτερους επενδυτές της χώρας θεωρούν ως τελικό σημάδι επιστροφής στην κανονικότητα.
«Με εξαίρεση (τη συμμετοχή του κράτους), αυτό είναι ένα ορόσημο», δήλωσε ο Wim-Hein Bales της Rubico Asset Management, η οποία πρόσφατα αγόρασε μετοχές σε ελληνικές τράπεζες.
«Η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε καλή θέση για να επωφεληθεί από περαιτέρω ανάπτυξη στο μέλλον».
Η ανάκαμψη στην Ελλάδα, της οποίας η κρίση χρέους απείλησε να προκαλέσει ολόκληρη την κατάρρευση της ευρωζώνης, είναι έντονη – τουλάχιστον στα χαρτιά. Τώρα η χώρα αντιμετωπίζει ένα νέο πρόβλημα: μια ύφεση που πλήττει τους ίδιους γίγαντες της ευρωζώνης που κάποτε επέβαλαν σκληρές μεταρρυθμίσεις στην οικονομία της.
Μετά από χρόνια απομόνωσης από τις διεθνείς αγορές, η Ελλάδα επιστρέφει στην πιστοληπτική ικανότητα επενδυτικής βαθμίδας το 2023. Όταν τον περασμένο μήνα το κρατικό ταμείο διάσωσης πούλησε το μερίδιό του στην Τράπεζα Πειραιώς (BOPr.AT), μια από τις μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας, η πώληση καλύφθηκε οκτώ φορές. .
Ωστόσο, οι προκλήσεις παραμένουν. Τα χαμηλά ποσοστά γεννήσεων και οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού απειλούν τις μακροπρόθεσμες προοπτικές και η εξάπλωση των καταστροφών που σχετίζονται με το κλίμα, όπως οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες, έχουν επιβαρύνει τα δημόσια οικονομικά.
Πολλοί απλοί Έλληνες που υποφέρουν από την κρίση λένε ότι βλέπουν μικρή διαφορά, ενώ οι οικονομολόγοι λένε ότι τα ευρύτερα οφέλη από την ανάκαμψη θα χρειαστούν χρόνο. Για να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη ανάπτυξη, η χώρα πρέπει να διαφοροποιηθεί πέρα από τους παραδοσιακούς οικονομικούς παράγοντες του τουρισμού, των ακινήτων και των υπηρεσιών.
Κόσμος περπατά μπροστά από την Τράπεζα της Ελλάδος στο κέντρο της Αθήνας, Ελλάδα, 12 Απριλίου 2024. REUTERS/Λουίζα Γουλιαμάκη/Φωτογραφία αρχείου
Περισσότερες από τις μισές άμεσες ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα, οι οποίες θα ανέλθουν συνολικά σε περίπου 7,5 δισεκατομμύρια ευρώ (7,98 δισεκατομμύρια δολάρια) το 2022, προέρχονται από χώρες της Βόρειας Ευρώπης, όπως η Γαλλία και η Γερμανία, οι οποίες παρουσιάζουν ασθενή ανάπτυξη. Οι ελληνικές εξαγωγές, όπως γεωργικά προϊόντα, καύσιμα και φαρμακευτικά προϊόντα – τα δύο τρίτα των οποίων προορίζονται για την Ευρωπαϊκή Ένωση – μειώθηκαν κατά περίπου 9% πέρυσι. Η οικονομική ανάπτυξη επιβραδύνεται στο 2% το 2023, εν μέρει λόγω της υστέρησης των γειτόνων της.
«Η πτώση των προσδοκιών ανάπτυξης στην Ευρώπη επηρεάζει την Ελλάδα με δύο βασικούς τρόπους «Πιέζοντας τις εξαγωγές… και μέσω του υψηλότερου κόστους χρήματος», δήλωσε ο Νίκος Βίτας, επικεφαλής του Κέντρου Οικονομικών Ερευνών του ΙΟΒΕ.
Ανάκτηση οικονομικών
Δεκαετίες αχαλίνωτης φοροδιαφυγής και σπατάλης δαπανών έπιασαν την Ελλάδα το 2009, όταν εισήλθε σε ύφεση και η κυβέρνηση αποκάλυψε μια τεράστια τρύπα στα οικονομικά της, προκαλώντας σοκ στις παγκόσμιες αγορές.
Μέχρι το 2015, είχε υπογράψει τρία προγράμματα διάσωσης με την Ευρωζώνη και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αξίας 280 δισεκατομμυρίων ευρώ. Σε αντάλλαγμα, συμφώνησε σε μέτρα λιτότητας που μείωσαν τους μισθούς και τις συντάξεις του δημόσιου τομέα και πυροδότησε χρόνια βίαιων διαδηλώσεων.
Από τότε που η Ελλάδα βγήκε από το πρόγραμμα διάσωσης το 2018, έχει αναζωογονήσει το τραπεζικό της σύστημα και στηρίχθηκε αποκλειστικά στις αγορές χρέους για να καλύψει τις δανειακές ανάγκες της. Το 2022, αποπλήρωσε τα χρέη της προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δύο χρόνια νωρίτερα από το χρονοδιάγραμμα.
Η ηρεμία έχει αποκατασταθεί σε μεγάλο βαθμό. Στην κεντρική πλατεία Συντάγματος της Αθήνας, όπου πριν από μια δεκαετία διαδηλωτές πέταξαν βόμβες πετρελαίου κατά της αστυνομίας για να διαμαρτυρηθούν για τα μέτρα λιτότητας, σήμερα οδηγοί λεωφορείων διασκεδάζουν τουρίστες που κάθονται στη σκιά των ξινών πορτοκαλιών.
Οι επισκέψεις στην Ακρόπολη, τον πιο διάσημο αρχαιολογικό χώρο της Ελλάδας, έφτασαν τα 3,8 εκατομμύρια το 2023, σχεδόν τέσσερις φορές τον αριθμό που παρατηρήθηκε στο απόγειο της κρίσης.
Υπάρχει ακόμη ανισότητα
Ωστόσο, για πολλούς Έλληνες, η οικονομική ανάκαμψη δεν μεταφράστηκε σε βελτίωση του βιοτικού επιπέδου.
Τα στοιχεία της Eurostat δείχνουν ότι το ποσοστό ανεργίας παραμένει πάνω από το 10%, το δεύτερο υψηλότερο στην ΕΕ μετά την Ισπανία και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι από τα χαμηλότερα στο μπλοκ. Ο μέσος μηνιαίος μισθός είναι 1.175 ευρώ, δηλαδή 20% λιγότερος από ό,τι πριν από 15 χρόνια, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Εργασίας.
Η Ελλάδα χρειάζεται να αναπτύξει τομείς όπου οι επενδύσεις είναι μακροπρόθεσμες, «όπως τα έργα υποδομής και η μεταποίηση», ανέφερε η Vitas του ΙΟΒΕ.
Τα συνδικάτα οργάνωσαν γενική απεργία την Τετάρτη, σταματώντας τρένα, λεωφορεία, πλοία και ταξί, ενώ εκατοντάδες βγήκαν στους δρόμους ζητώντας υψηλότερους μισθούς. Μερικοί άνθρωποι δεν ανέκαμψαν ποτέ αφού έχασαν τα πάντα όταν κατέρρευσε η οικονομία.
Ο Περικλής Βρυγανάς πήρε τραπεζικό δάνειο το 2009 για να επεκτείνει το συνεργείο του στην Αθήνα, αλλά η κρίση μείωσε τις πωλήσεις του κατά 90% τα επόμενα έξι χρόνια. Έκλεισε το κατάστημα το 2020 και πρόσφατα έχασε ένα διαμέρισμα που μοιραζόταν με την άνεργη σύζυγό του και τα τρία παιδιά του, αφού το χρησιμοποίησε ως εγγύηση για δάνειο.
«Η κρίση έχει σπάσει πολλούς ανθρώπους, και εγώ ήμουν ένας από αυτούς», είπε ο Βριγανάς, 61 ετών. «Τα πράγματα γίνονται καλύτερα μόνο για τους πλούσιους, άλλοι χάνουν».
(1$ = 0,9404 ευρώ)