Αυτό το μήνα θυμόμαστε και θυμόμαστε την ηρωική και επιτυχημένη αντίσταση της Ελλάδας στην ιταλική εισβολή το 1940. Πρέπει επίσης να θυμόμαστε ότι στον αγώνα της Ελλάδας ανταποκρίθηκαν άνθρωποι σε όλη την Αυστραλία που μαζεύτηκαν για να τους στηρίξουν την ώρα που είχαν ανάγκη. Μία από τις μεγαλύτερες αντιδράσεις έλαβε χώρα στη Μελβούρνη την Παρασκευή 14 Φεβρουαρίου 1941. Οι Μελβουρνοί ξεχύθηκαν στην πόλη σε μια από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις ελληνοαυστραλιανής ενότητας που έχουν δει ποτέ.
Περίπου 100.000 Μελβουρνοί – το 10 τοις εκατό του πληθυσμού – ξεχύθηκαν στην πόλη για να παρατάξουν την οδό Swanston από τη Yarra στην οδό Bourke και πέρα από αυτήν. Η κυκλοφορία διοχετεύτηκε από το κέντρο της πόλης. Μέσα από βαπόρια και κομφετί που έβρεχαν το πλήθος, ο ήλιος έλαμψε εκείνο το λαμπερό καλοκαιρινό πρωινό.
Δεν είναι Moomba. Δεν είναι αθλητικό γεγονός. Τα γαλανόλευκα στολίδια των πάγκων του δρόμου και οι σημαίες που έπεσαν από το πλήθος τα είπαν όλα. Χιλιάδες από αυτούς είχαν έρθει στη Μελβούρνη για να δηλώσουν την υποστήριξή τους στον αγώνα της Ελλάδας ενάντια στην ιταλική εισβολή.
Ήταν η πρώτη μεγάλη εκδήλωση συγκέντρωσης χρημάτων της Βικτώριας για την υποστήριξη της Ελλάδας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Με την ενθάρρυνση της αυστραλιανής κυβέρνησης, ιδρύθηκαν ομάδες συγκέντρωσης κεφαλαίων σε ολόκληρη τη χώρα στον απόηχο της εισβολής. Κατά την ίδρυση του ταμείου της Μελβούρνης, ο Λόρδος Δήμαρχος, Σύμβουλος Frank Beaurepaire είπε: «Ο ηρωισμός του Έλληνα στρατού άλλαξε ολόκληρο το τοπίο της Μεσογείου και οι Αυστραλοί πρέπει να κάνουν ό,τι μπορούν για να αναγνωρίσουν τη γενναιότητα των γενναίων Ελλήνων».
Ο Λόρδος Δήμαρχος προέτρεψε όλους τους κατοίκους της Βικτώριας να συμμετάσχουν στην Ημέρα της Ελλάδος διοργανώνοντας τοπικές εκδηλώσεις συγκέντρωσης κεφαλαίων και περισσότερα από 30.000 σήματα της Ελληνικής Ημέρας διανεμήθηκαν σε δημοτικά συμβούλια σε όλη τη Βικτώρια. Ο πρόεδρος του νέου συμβουλίου της Κοινοπολιτείας για την Ημέρα της Ελλάδος μετέδωσε το βράδυ πριν από την παρέλαση, προτρέποντας τους Μελβουρνούς να παραστούν στην εκδήλωση, λέγοντας: «Η υπόθεση της Ελλάδας είναι η υπόθεση μας και ο πόλεμος της Ελλάδας είναι ο δικός μας πόλεμος…»
Το χαρακτηριστικό της ημέρας ήταν μια πορεία 4.000 ανασκαφών στην οδό Swanston, μπροστά από το Δημαρχείο της Μελβούρνης και μέσα στην πόλη. Παρέλασαν με καλοκαιρινή πολεμική φορεσιά, «χάλκινα κάτω από τον ήλιο της Bonecilla, φορώντας σορτς και πουκάμισα», ανέφερε η Melbourne Argus την επόμενη μέρα.
Στις 10 το πρωί, οι εκσκαφείς παρέλασαν έξι μίλια από την οδό Flinders προς την οδό Swanston, με τον διοικητή τους, τον Ταξίαρχο Lind και μια κατσίκα – το σύμβολο του συντάγματος – που «διασκέδασε πολύ» με το πλήθος. Οκτώ πληρώματα παρέλασαν με τους εκσκαφείς – και άλλα τέσσερα συγκεντρώθηκαν κατά μήκος της διαδρομής.
Καθώς βάδιζαν, οι εκσκαφείς θα είχαν πάρει καρδιά από τις κραυγές συμπαράστασης και το κυματισμό των σημαιών των Ειδικών Ελλήνων Θυμάτων Πολέμου από τα πλήθη πίσω από τα οδοφράγματα και που στέκονταν στα παράθυρα και στα μπαλκόνια.
Καθώς οι ανασκαφείς περνούσαν από το κτίριο του Δημαρχείου, ο Κυβερνήτης της Βικτώριας, Sir Winston Duggan, στάθηκε και χαιρέτησε, μαζί με αρκετούς ανώτερους στρατιωτικούς, συμπεριλαμβανομένου του Lord Mayor και του στρατηγού Gordon Bennett, ο οποίος υπηρέτησε στη Λήμνο και την Καλλίπολη στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. . .
Σήμα Ελληνικής Ημέρας από το 1941. Φωτογραφία: Jim Klaven
Σήμα Ελληνικής Ημέρας από το 1941. Φωτογραφία: Jim Klaven
Σήμα Ελληνικής Ημέρας από το 1941. Φωτογραφία: Jim Klaven
Καθώς οι εκσκαφείς περνούσαν, εκατοντάδες άνδρες και γυναίκες απασχολήθηκαν σε περισσότερους από 30 πάγκους που είχαν στηθεί κατά μήκος της διαδρομής για να συγκεντρώσουν κεφάλαια για την έκκληση. Πολλοί πάγκοι στολίστηκαν στα γαλανόλευκα χρώματα της ελληνικής σημαίας, με πολλούς συνοδούς ντυμένους με την ελληνική εθνική ενδυμασία.
Πριν από λίγες εβδομάδες ο Δήμος της Μελβούρνης ζήτησε από εθελοντές να βοηθήσουν στη συγκέντρωση χρημάτων και στην πώληση 70.000 ειδικών σημάτων για την Ημέρα της Ελλάδας και 10.000 χάρτινων σημαιών έκκλησης. Περισσότερες από 700 γυναίκες αναφέρεται ότι ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα για εθελοντές. Μία από αυτές ήταν η διάσημη σοπράνο της Αυστραλίας Miss Gladys Moncrieff – «η χαρά μας» – που έκανε «μια παθιασμένη έκκληση» για χρήματα από το πίσω μέρος ενός στρατιωτικού οχήματος. Διάφοροι οργανισμοί, συμπεριλαμβανομένων υποκαταστημάτων RSL, οργάνωσαν τους δικούς τους πάγκους. Ο Πρόεδρος του Richmond Sub-Branch – Mr Long – «είχε μια κουραστική και κερδοφόρα μέρα» τρέχοντας το «Raffles for the Greeks».
Η ελληνική κοινότητα της Μελβούρνης αγκάλιασε την εκδήλωση, ενώνοντας την ευρύτερη κοινότητα σε έναν κοινό σκοπό. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1940, μέλη της κοινότητας ενώθηκαν για να δωρίσουν και να προσφερθούν εθελοντικά σε διάφορες προσπάθειες συγκέντρωσης κεφαλαίων που οργανώθηκαν σε όλη τη Βικτώρια για την υποστήριξη της πολεμικής προσπάθειας της Ελλάδας. Στο Frankston το τοπικό συμβούλιο υποστήριξε ομόφωνα την ίδρυση ενός τέτοιου τοπικού ταμείου και είπε πόσο κατάλληλο ήταν για την κατοικία του Έλληνα πρέσβη στο δήμο! Στο Dandenong, ένας δημοφιλής τοπικός ιδιοκτήτης ιχθυοπωλείου δώρισε αλιεύματα μιας ημέρας στην πολεμική προσπάθεια της Αυστραλίας.
Την εβδομάδα πριν από την παρέλαση, μια από τις παλαιότερες ελληνικές κοινότητες της Μελβούρνης πραγματοποίησε μια τελετή στο Δημαρχείο του Πραχράν για να δωρίσει μια μεγάλη ελληνική εθνική σημαία στον Δήμαρχο του Πραχράν. Το έκαναν για να τιμήσουν τους Έλληνες στρατιώτες που πολεμούσαν δίπλα στους Συμμάχους «κατά την παράδοση του Μεγάλου Αλεξάνδρου» και ανυπομονούσαν να δουν τη σημαία να κυματίζει πάνω από το δημαρχείο. Ο Δήμαρχος απάντησε λέγοντας ότι όλοι οι Αυστραλοί αναγνώρισαν τον σημαντικό ρόλο που έπαιζε η Ελλάδα ως σύμμαχος στον αγώνα κατά του Άξονα και ότι η σημαία θα κυμάτιζε πράγματι παράλληλα με τη σημαία της Αυστραλίας και της Βρετανίας.
Οι κουζίνες σε όλη την ελληνική κοινότητα της Μελβούρνης ήταν απασχολημένες με την προετοιμασία νόστιμων πιάτων προς πώληση τις ημέρες πριν από την παρέλαση. Ένας γνωστός Έλληνας διπλωμάτης – ο γεννημένος στην Ιθάκη Τζον Λούκας (ή Ιωάννης Λεκατσής) και η οικογένειά του έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην οργάνωση των πάγκων και των εθελοντών της κοινότητας, που θα γινόταν το σύμβολο της ημέρας.
Πολλοί ελληνικοί πάγκοι προσφέρουν μια «δελεαστική ποικιλία» – κέικ, αρτοσκευάσματα, κουλουράκια, μαρμελάδα από ροδοπέταλα και ελληνικά γλυκά – όλα ψημένα στο σπίτι με παραδοσιακές ελληνικές συνταγές. Ένας ελληνικός πάγκος πρόσφερε «σπάνια και τροπικά φρούτα».
Παρευρέθηκαν πολλές οικογένειες από την κοινότητα. Γασποδίτης, Ραυτόπουλος, Μαρμαράς, Σικάλας, Καράς και Νικολαΐδης – για να αναφέρουμε μόνο μερικούς. Φυσικά η μεγαλύτερη προσπάθεια έγινε από γυναίκες και κορίτσια. Στο δημαρχείο η μικρή Όλγα Μαρμαρά φέρεται να ήταν «γοητευτική με ελληνικό ντύσιμο και να ενδιαφέρεται με ενθουσιασμό για το τυχερό φιλοδώρημα που ήταν κολλημένο στο στασίδι». Σε ένα άλλο μαγαζί στην Bourke Street, η δεσποινίς Ίρις Νικολαΐδη και η Δανάη Σικάλα πουλούσαν κουμπιά και κονκάρδες με ελληνική εθνική φορεσιά. Κάποια στιγμή της συνάντησης μια ομάδα Ελλήνων πρώην στρατιωτικών συγκεντρώθηκε για να «ευχηθεί στους Αυστραλούς φίλους τους».
Από τα μεγάφωνα μετέδωσαν στο BBC έκκληση της Δούκισσας του Κεντ – πρώην πριγκίπισσας Μαρίνας της Ελλάδας – για στήριξη στα θύματα του ελληνικού πολέμου. Η Ελλάδα «αντιμετωπίζει μια απρόκλητη επίθεση… Η Ελλάδα χρειάζεται βοήθεια και τη χρειάζεται τώρα», είπε. Καθώς η φωνή της ακούστηκε από το μεγάλο πλήθος, αρκετοί πάγκοι πούλησαν «Marina Dolls» ντυμένες με «ελληνική περιβολή» προς τιμήν της.
Η μέρα είχε τεράστια επιτυχία. Συγκεντρώθηκαν 4.000 £ από την πώληση ειδικά κατασκευασμένων σημάτων για την Ημέρα της Ελλάδος, από εκπτώσεις πάγκων και δωρεές. Τα παιδιά του κρατικού σχολείου πρόσφεραν 250 £ και οι κυρίες του Legacy Club στην Collins Street πρόσφεραν επιπλέον 198 £.
Η Ελληνική Ημέρα της Μελβούρνης στις 14 Φεβρουαρίου είναι η πρώτη από τις εκατοντάδες εκδηλώσεις και εράνους που πραγματοποιούνται σε όλη τη Βικτώρια και την Αυστραλία. Παρόμοιες μεγάλες συγκεντρώσεις πραγματοποιήθηκαν στις περισσότερες μεγάλες πρωτεύουσες όπως το Σίδνεϊ και το Μπρίσμπεϊν. Τοπικές ομάδες υποστήριξαν τα τοπικά τους συμβούλια σε προσπάθειες να συγκεντρωθούν περισσότερα από 120 £ όταν η Mrs A Mott της Νότιας Μελβούρνης οργάνωσε ένα πάγκο στον κεντρικό δρόμο της πόλης. Περισσότερες από 83 λίρες συγκεντρώθηκαν στο Χόρσαμ, ανέφερε η τοπική εφημερίδα, με «πολύ λίγες αρνήσεις στην έκκλησή τους να «αγοράσουμε ένα κουμπί για τους Έλληνες φίλους μας». Κυρίες από την ελληνική κοινότητα της Μελβούρνης, ντυμένες με κλασική ελληνική ενδυμασία, χαιρέτισαν τους παρευρισκόμενους καθώς ανέβαιναν τα σκαλιά του Δημαρχείου για το «All Star Concert». Αυτές οι προσπάθειες θα συνεχιστούν μέχρι το τέλος του πολέμου και μετά.
Ας μην ξεχνάμε την Ελληνική Ημέρα. Η Μελβούρνη έδειξε τη στήριξή της στην Ελλάδα σε μια περίοδο ανάγκης. Αλλά απέδειξε επίσης την αλληλεγγύη μεταξύ των απλών Αυστραλών και των γειτόνων τους με ελληνική καταγωγή. Αυτή η μεγάλη ημέρα ενότητας που πραγματοποιήθηκε στη Μελβούρνη πριν από 76 χρόνια πρέπει να γιορταστεί ως σύμβολο όλων των ελληνικών ημερών που έγιναν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η έμπνευσή μου για την εξερεύνηση αυτής της ιστορίας προέκυψε όταν άκουσα όμορφες αναμνήσεις μερικών από την ελληνική κοινότητα της Μελβούρνης που συμμετείχαν σε αυτές τις εκδηλώσεις της Ελληνικής Ημέρας πριν από όλα αυτά τα χρόνια – την κα Olga Black, τον Dr Peter Mangos και τον κύριο Peter Kanis. Και τους ευχαριστώ που μοιράζονται τις ιστορίες τους μαζί μου.
Για χρόνια πίστευα ότι θα ήταν υπέροχο αν το Συμβούλιο του Stonington ύψωνε την ελληνική σημαία από το δημαρχείο του. Τι μεγάλη αναγνώριση για την Ελληνική Ημέρα της Μελβούρνης. Τώρα αυτό θα ήταν υπέροχο – ή μπράβο που λέμε!
Ο Jim Klavan είναι ένας εκπαιδευμένος ιστορικός, ανεξάρτητος συγγραφέας και δημοσιευμένος συγγραφέας που έχει περάσει πολλά χρόνια ερευνώντας την ελληνική σύνδεση με την ιστορία Anzac της Αυστραλίας. Είναι ο συγγραφέας των Lemnos & Gallipoli Revealed και Grecian Adventure και της τελευταίας του έκδοσης Imbros & Gallipoli Revealed. Ο Jim ενδιαφέρεται να ακούσει από μέλη της κοινότητας που συμμετείχαν στην Greek Day. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί του στο jimclaven@yahoo.com.au
Οι έγχρωμες φωτογραφίες στα δεξιά βελτιώθηκαν ψηφιακά από τον Paul Socleris, έναν συν-ερευνητή με τον Jim Klaven.
“Εμπειρογνώμονας τηλεόρασης. Μελετητής τροφίμων. Αφιερωμένος συγγραφέας. Ανεμιστήρας ταξιδιού. Ερασιτέχνης αναγνώστης. Εξερευνητής. Αθεράπευτος φανατικός μπύρας”
Dionysos Alec