Καλάθι για πληθωριστική πολιτική

Μια πινακίδα σε ένα σούπερ μάρκετ υποδεικνύει ένα προϊόν που έχει εγγραφεί στο καθεστώς προστατευόμενων τιμών “οικογενειακό καλάθι”. [Yiannis Liakos/InTime News]

Έκθεση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας έδειξε ότι ο πληθωρισμός πλήττει τους φτωχότερους. Αυτό συμβαίνει γιατί ξοδεύουν πολύ μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους σε τρόφιμα και ενέργεια. Ο πληθωρισμός είναι πολύ υψηλότερος για τους φτωχούς από ότι για τους πλούσιους. Μάλιστα, η διαφορά μεταξύ των δύο είναι η μεγαλύτερη από το 2006.

Ανάλογα ευρήματα βρήκε και μελέτη του Ινστιτούτου Εργασίας της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργαζομένων Ελλάδος (ΙΝΕ ΓΣΕΕ): ο κατώτατος μισθός έχει χάσει το 19% της αγοραστικής του δύναμης από τον Απρίλιο. Οι απώλειες αγοραστικής δύναμης έφτασαν φέτος το 40% για τα νοικοκυριά με μηνιαίο εισόδημα έως 750 ευρώ και το 9-14% για τις οικογένειες με εισόδημα μεταξύ 751 και 1.100 ευρώ. Η τρέχουσα κατανομή του εισοδήματος ευνοεί τα κέρδη και πολλαπλασιάζει τη μισθωτή εργασία.

Αυτό είναι πληθωρισμός κέρδους και δεν μπορεί να συνεχίζεται για πάντα. Οι ευρωπαϊκές εταιρείες αρχίζουν να αισθάνονται ότι είναι θέμα χρόνου να εισχωρήσει αυτός ο πληθωρισμός στους μισθούς και τους μισθούς, παγιώνοντας και παρατείνοντας τη διάρκειά του έως το 2023 – και αυτό θα συμβεί σε ευρωπαϊκές οικονομίες με στάσιμη ή/και στάσιμη παραγωγικότητα. Οι απεργίες στη γαλλική Total Energies, στη Σκανδιναβική SAS, στην Ιταλία Stellantis και στη Βρετανία προοιωνίζονται αυτό. Σε αυτή την κατεύθυνση κινείται και η Ελλάδα, όπως έδειξε η τελευταία γενική απεργία της Τετάρτης.

Σε αυτή τη χώρα, η αιτία του πληθωρισμού είναι το υπερβολικό ποσοστό μικτού κέρδους στο οποίο είναι συνηθισμένο ένα μεγάλο μέρος της βιομηχανίας, του λιανικού εμπορίου, του εισαγωγικού και του χονδρικού εμπορίου. Πρόκειται για ποσοστά κέρδους που απλά δεν υπάρχουν σε άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες όπου ο ανταγωνισμός λειτουργεί σωστά. Γι’ αυτό πολλά βασικά είδη είναι πιο ακριβά στην Ελλάδα από το γερμανικό κατάστημα της ίδιας αλυσίδας λιανικής. Το θέμα εδώ, λοιπόν, στην Ελλάδα δεν είναι πώς θα αποφευχθεί η υπερβολική αύξηση – λόγω έλλειψης ανταγωνισμού – των ποσοστών κέρδους (όπως επιδιώκει η κυβέρνηση), αλλά πώς θα μειωθούν. Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, πρόκειται για τη σωστή λειτουργία του ανταγωνισμού. Αλλά ακόμα κι αν μια τέτοια προσπάθεια ξεκινούσε σήμερα (που δεν θα γίνει), θα χρειαζόταν χρόνο — και δεν υπάρχει χρόνος.

Αν κάτι δεν γίνει άμεσα και το αστείο του λεγόμενου «οικογενειακού καλαθιού» (ένα σύνολο προϊόντων στα σούπερ μάρκετ προστατευμένα από τον πληθωρισμό) επιμείνει, οι συνέπειες δεν θα είναι καλές: σε μια κοινωνία μετά από 10 χρόνια σοβαρής ταλαιπωρίας από την οικονομική κρίση, παλεύει να τα βγάλει πέρα, ενώ το ένα τρίτο από αυτά αντιμετωπίζει στερήσεις και φτώχεια, θα ήταν σαν να ρίχνουν βενζίνη στο πάτωμα και να περιμένουν κάποιον να ρίξει ένα σπίρτο. Υπάρχουν επίσης οικονομικές συνέπειες που πρέπει να ληφθούν υπόψη: εάν ο πληθωρισμός δεν τιθασευτεί, η (αδύναμη) ανταγωνιστικότητα της οικονομίας θα υποφέρει περαιτέρω. Και δεν θα φταίνε τα συνδικάτα – θα φταίει η αδιαφορία της κυβέρνησης.

Μπορεί να γίνει κάτι; Μοιράστηκα κάποιες σκέψεις για αυτό το θέμα την περασμένη Κυριακή. Θα προσθέσω ένα παράδειγμα: το 1995-1999, όταν υφυπουργός Εμπορίου ήταν ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης από το ΠΑΣΟΚ, κληρονόμησε πληθωρισμό 20% και εντολή να τον μειώσει σημαντικά, ώστε η χώρα να ενταχθεί στην οικονομική και νομισματική ένωση. Το Υπουργείο Εμπορίου και η Αρχή Ανταγωνισμού ετοιμάστηκαν να πολεμήσουν. Μελέτησαν τις αγορές, εξέτασαν τις δυνατότητες, τα περιθώρια κέρδους και τα χαρακτηριστικά κάθε κλάδου και μείωσαν τον πληθωρισμό στο 3% εφαρμόζοντας συγκεκριμένο σχέδιο. Τότε ο εθνικός στόχος ήταν η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση. Τώρα σώζει την κοινωνία. Αυτό δεν μπορεί να γίνει χρησιμοποιώντας ανόητα «καλάθια».