“Είμαι από τη Βαρκελώνη. Είναι μια πόλη ανοιχτή στη Μεσόγειο. Όταν πας στη θάλασσα και βλέπεις την τεράστια έκταση του ορίζοντα” – Ο Jordi Saval ανοίγει διάπλατα τα χέρια του – “Έχεις άλλες προοπτικές και σε ενδιαφέρει να δεις τι συμβαίνει μετά από αυτόν τον ορίζοντα».
Ο Saval, ο οποίος μόλις έκλεισε τα 81 του αλλά η ενέργειά του δεν έχει εξασθενίσει, πέρασε τη ζωή του συνθέτοντας μουσική που εξερευνά ό,τι υπάρχει στον ορίζοντα. Την επόμενη εβδομάδα, φέρτε δύο από αυτά τα έργα στο Διεθνές Φεστιβάλ του Εδιμβούργου: μια εξέταση του μείγματος πολιτισμών στην Κωνσταντινούπολη του δέκατου όγδοου αιώνα μέσα από τα γραπτά του Dimitri Cantemir και μια αναπαράσταση των ταξιδιών του περιηγητή του 14ου αιώνα Ibn Battuta, τον οποίο επισκέφθηκε. Αυτά του Μάρκο Πόλο είναι νάνοι.
Ο Σαβάλ γεννήθηκε στην Καταλονία δύο χρόνια μετά το τέλος του ισπανικού εμφυλίου πολέμου από Ρεπουμπλικάνους γονείς. «Υπήρχε ακόμα δίωξη κατά της καταλανικής γλώσσας. Ήταν το όνομά μου όταν γεννήθηκα [the Spanish] Χόρχε: Ήταν αδύνατο να το θέσω [the Catalan] Γκόρντι. Για να ελαχιστοποιήσει τυχόν επιπτώσεις στην εκπαίδευσή του, ο πατέρας του τον έβαλε σε ένα καθολικό δημοτικό σχολείο.Την πρώτη του μέρα, «Στις εννιά το πρωί έγινε Λειτουργία και μου άρεσε. Την επόμενη μέρα ζήτησα από τον σκηνοθέτη να μου δώσει την ευκαιρία να τραγουδήσω. Τραγούδησα για τα επόμενα επτά χρόνια. Αυτή ήταν η βασική μου μουσική εκπαίδευση, τραγουδώντας καθημερινά».
Αφού έσπασε η φωνή του και είχε ένα σύντομο φλερτ με τον Έλβις Πρίσλεϋ, τότε τρόμαξε όταν άκουσε την πρόβα του Μότσαρτ. μάζα Με Κουαρτέτο Εγχόρδων: «Αν η μουσική είχε αυτή τη δύναμη, θα έπρεπε να ήμουν μουσικός». Αποφάσισε να μάθει βιολοντσέλο και σε ηλικία είκοσι τεσσάρων ετών στράφηκε στον προκάτοχο του μπαρόκ τσέλο, το Viola da Gamba, το οποίο έγινε το κύριο όργανο τσέλο. Στη δεκαετία του 1960, έχασε εντελώς τη δημοτικότητά του, έτσι ο Saval πήγε σε αναζήτηση μουσικής, πρώτα στη βιβλιοθήκη του Βρετανικού Μουσείου, όπου βρήκε ένα «τεράστιο ρεπερτόριο» συνθετών όπως ο Tobias Hume, ο Matthew Locke και ο Henri Purcell και στη συνέχεια. στο Παρίσι, όπου ανακάλυψε τα έργα των Marine Marais και François Couprin. Οι προσπάθειές του να αναβιώσει αυτά τα ξεχασμένα έργα καθώς και να σπάσει τα εμπόδια μεταξύ της δυτικής κλασικής μουσικής και των αντίστοιχων από τον υπόλοιπο κόσμο ήταν τα χαρακτηριστικά της καριέρας του.
Ο Saval παίζει με τη σύζυγό του σοπράνο Montserrat Figueres το 2006 © Hiroyuki Ito / The New York Times
Με τη σύζυγό του σοπράνο Montserrat Figueres ίδρυσε το πρώιμο μουσικό συγκρότημα Hespèrion XX (αργότερα, για προφανείς λόγους, Hespèrion XXI). Το ζευγάρι ίδρυσε επίσης τη La Capella Reial de Catalunya, μια αρχαία χορωδία, και τη σχετική ορχήστρα Le Concert des Nations. Και οι τρεις ομάδες είναι εντυπωσιακά παραγωγικές. «Έχω την τύχη να είμαι μουσικός και ταυτόχρονα καλός οργανωτής», λέει ο Saval. Αυτό το πιστώνει σε μια απροσδόκητη πηγή. “Όταν ήμουν 14 δεν ήμουν καλός μαθητής. Ο πατέρας μου με έστειλε σε ένα εργοστάσιο Plover όπου δούλευα οκτώ ώρες την ημέρα από τα 14 έως τα 19. Έμαθα σιγά σιγά πώς να ελέγχω την παραγωγή, τον έλεγχο της ποιότητας, τον έλεγχο των αποθεμάτων και τις πωλήσεις – Αυτά τα πέντε χρόνια εμπειρίας, με βοήθησε στη ζωή μου. Όταν ίδρυσα την Hespèrion έκανα τα πάντα μόνος μου.”
Το 1998, ο Saval ίδρυσε τη δική του δισκογραφική, Alia Vox (“Other Voices”), η οποία έχει πουλήσει 5 εκατομμύρια δίσκους. Τα άλμπουμ γίνονται σιγά σιγά – ετοιμαζόταν ένα νέο σετ συμφωνιών του Μπετόβεν που καθυστερούσαν έξι χρόνια – αλλά μετά ηχογραφήθηκαν γρήγορα. «Προσπαθώ να ηχογραφώ όταν βρισκόμαστε στο απόγειο της αγάπης, του μείγματος ενθουσιασμού και εμπειρίας – όταν έχουμε ακόμα αυτή τη μαγεία που μπορείς να έχεις μόνο όταν είσαι 100 τοις εκατό ερωτευμένος με τη μουσική». Ο ίδιος ο Saval έχει ηχογραφήσει περισσότερα από 100 άλμπουμ.
Αυτή η οικοτεχνία ήταν μια οικογενειακή επιχείρηση – με τη Figueras, μέχρι τον θάνατό της το 2011, και τους γιους του ζευγαριού, Ariana και Ferran. «Με γοήτευσε με τη φωνή της και η Μονσεράτ γοητεύτηκε από το τραγούδι και τη μελωδία της με τη βιόλα. Ήταν ένας τέλειος συνδυασμός». Τα παιδιά έχουν πλέον τη δική τους καριέρα. «Είναι πολύ δύσκολο να είσαι «γιος»», παραδέχεται με πάθος ο Σαβάλ. «Οι γονείς καταλαμβάνουν πολύ χώρο».
Οι εκδόσεις Alia Vox Premium είναι “Βιβλία σε CD” – μεγάλα κουτιά που αφηγούνται ιστορικές ιστορίες μέσα από πλούσια εικονογραφημένη μουσική και έγγραφα σε πέντε γλώσσες (συμπεριλαμβανομένων των καταλανικών). Επικεντρώνονται στις συναντήσεις των μουσικών πολιτισμών, είτε σε πόλεις (Ιερουσαλήμ, Κωνσταντινούπολη) είτε μέσω ταξιδιωτών (Ibn Battuta· Ιησουίτης ιεραπόστολος του 16ου αιώνα Francis Xavier, ο οποίος πήγε στην Ινδία και σχεδόν έφτασε στην ηπειρωτική Κίνα). Παραφράζοντας ιδέες από τον συγγραφέα Elias Canetti Die Provinz Des Menschen, που λέει ότι η μουσική αντιπροσωπεύει «την ιστορία της ανθρώπινης ζωής». Είναι πάντα ζωντανός και μπορεί να σε αγγίξει ακριβώς στην καρδιά σου με πάθος. Όταν τραγουδάς ένα τραγούδι από την εποχή του τροβαδούρου και το τραγουδάς με συγκίνηση, θα έχεις τα ίδια συναισθήματα με τους ανθρώπους εκείνης της εποχής. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να μάθεις ιστορία».
Το έργο του Ibn Battuta συγκεντρώνει μουσικούς «από το Μαρόκο, από τη Συρία, από την Τουρκία, από το Αφγανιστάν, από την Κίνα – μπορείτε να συνεχίσετε να ταξιδεύετε και να έχετε σε κάθε πόλη τη μουσική που ταιριάζει με τον πολιτισμό». Τα κομμάτια σχετίζονται με μια προφορική αφήγηση. Μέσα από γραπτά ένα ταξίδι– Η αφήγηση του Ibn Battuta για τα ταξίδια του – «Ανακαλύπτουμε τις συνθήκες και πώς ζουν οι άνθρωποι και οι πολιτισμοί τους».
Αντίθετα, ο Ντμίτρι Καντεμίρ δεν πήγε πουθενά από επιλογή: ήταν ένας Μολδαβός πρίγκιπας του 18ου αιώνα που οδηγήθηκε στην αυλή του Οθωμανού Σουλτάνου ως, στην πραγματικότητα, όμηρος. Αυτή η συναυλία συνδυάζει τις συνθέσεις του από την εποχή του ανάμεσα στους Οθωμανούς με αρμενικά, ελληνικά και ανατολικά μεσογειακά κομμάτια.
Ο Saval παίρνει ένα μάθημα από την ιστορία του Ibn Battuta και τα ταξίδια του στην Αφρική και την Ασία. Σήμερα χάσαμε την ελευθερία. Αυτός ο άνθρωπος ταξίδεψε στον κόσμο για 40 χρόνια χωρίς καμία δυσκολία.» (Ελαφρή υπερβολή: Ο Ibn Battuta, για δικό του λογαριασμό, απήχθη και λήστευσε στο δρόμο του προς την Ινδία, το πλοίο βυθίστηκε και αναγκάστηκε να εργαστεί ως δικαστής στις Μαλδίβες) Σήμερα, για βίζα Για να παρευρεθούν μουσικοί από το Μαρόκο, από την Τουρκία, από τη Μαδαγασκάρη, αυτό είναι αδύνατο. Δεν ξέρουμε ακόμα αν κάποιοι από τους μουσικούς θα πάρουν τις βίζες τους. Είναι τρομερό. Είναι απάνθρωπο.
Ο Ibn Battuta έδειξε την αποδοχή του για ανθρώπους από άλλους πολιτισμούς. Η μαρτυρία του ήταν ότι ο κόσμος είναι πολύ πλούσιος και κάθε πολιτισμός έχει τα δικά του χαρακτηριστικά και πνεύμα. Νομίζω ότι είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι εμείς [in the west] Είναι ένας σημαντικός πολιτισμός, αλλά δεν είμαστε ο μόνος πολιτισμός στον κόσμο. Η μουσική παραμένει ο καλύτερος τρόπος σύνδεσης αυτών των πολιτισμών».
Ο Jordi Savall και ο Hesperion XXI ερμηνεύουν το “Ibn Battuta: The Time Traveler” στο Usher Hall του Εδιμβούργου στις 17 Αυγούστου και το “Istanbul 1710” στο Queen’s Hall του Εδιμβούργου στις 18 Αυγούστου. eif.co.uk
“Ερασιτέχνης διοργανωτής. Εξαιρετικά ταπεινός web maven. Ειδικός κοινωνικών μέσων Wannabe. Δημιουργός. Thinker.”