Νιώθοντας μια αλλαγή στη δυναμική της εξουσίας, το Ιράν κλιμακώνει έναν σκιώδη πόλεμο με το Ισραήλ

Καθώς η Μέση Ανατολή ιδρώνει από τον καύσωνα του Αυγούστου, οι θερμοκρασίες αυξάνονται ραγδαία στη μακροχρόνια σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν.

Μια δεκαετία Shadowbox μεταξύ των δύο, που χαρακτηρίζεται από σκιώδεις πράξεις δολιοφθοράς και επιθέσεις από ομάδες πληρεξουσίων, έχει ενταθεί τους τελευταίους μήνες, απειλώντας να φέρει περιφερειακούς αντιπάλους στα πρόθυρα άμεσου πολέμου.

Η κλιμάκωση της σύγκρουσης ήταν το αποτέλεσμα της φαινομενικά τολμηρής κλιμάκωσης των μέτρων του Ιράν εναντίον του Ισραήλ ή των συναφών περιουσιακών στοιχείων του, όπως μια θανατηφόρα επίθεση με μη επανδρωμένο αεροσκάφος στο δεξαμενόπλοιο Mercer Street, που εκτελέστηκε από ισραηλινή εταιρεία κοντά στο Αμμάν στα τέλη του περασμένου μήνα.

Την Παρασκευή, οι εχθροπραξίες φάνηκαν να κορυφώνονται όταν η αντιπροσωπεία του Ιράν Χεζμπολάχ εκτόξευσε 19 ρουκέτες στο βόρειο Ισραήλ, το πιο φονικό τέτοιο μπαράζ από τον Δεύτερο Πόλεμο του Λιβάνου το 2006.

Ο ολοένα και πιο έντονος πόλεμος έρχεται σε μια προφανή στιγμή για το Ιράν: η Τεχεράνη ορκίστηκε την Πέμπτη στον σκληροπυρηνικό νέο πρόεδρο Εμπραχίμ Ραΐσι και μίλησε με τις δυτικές δυνάμεις για την επανέναρξη της πυρηνικής συμφωνίας του 2015, ή το Κοινό Συνολικό Σχέδιο Δράσης, το οποίο φαίνεται να σημειώνει πρόοδο νωρίτερα. Καλοκαίρι, ξαφνικά έχει σταματήσει να εμφανίζεται.

Για κάποιους, οι ενέργειες του Ιράν φαίνονται σχεδιασμένες να μεγιστοποιούν τη διαπραγματευτική του θέση και να λένε στον κόσμο ότι δεν θα πιεστεί ή θα αναγκαστεί να μειώσει τους πληρεξούσιους του στο εξωτερικό.

«Νομίζω ότι το Ιράν θέλει να δείξει ότι δεν πρόκειται να μιλήσει για την περιφερειακή του παρουσία», δήλωσε ο Όρι Γκόλντμπεργκ από τη Σχολή Κυβέρνησης Lauder στο Διεπιστημονικό Κέντρο Herzliya. Οι Ιρανοί θέλουν σαφή διαχωρισμό από το πυρηνικό ζήτημα.

Φαίνεται ότι το Ισραήλ, το οποίο επίσης βρίσκεται υπό μια σχετικά νέα διοίκηση, προσπάθησε επίσης να μεγιστοποιήσει την προσπάθειά του είτε να τορπιλίσει είτε να επεκτείνει το JCPOA για να περιορίσει επίσης την ανάπτυξη πυραύλων του Ιράν και τη δραστηριότητα πληρεξουσίου. Αυτό σημαίνει να εγκαταλείψουμε την εχθρική ρητορική που απειλεί ανοιχτά το Ιράν με ολοκληρωτικό πόλεμο και να ενημερώσουμε τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι το κάνει, ενώ ταυτόχρονα να διπλασιάσουμε τις προσπάθειες να στρατολογήσουμε τη διεθνή κοινότητα στον σκοπό της, μια προσπάθεια που κάποιοι θεωρούν φανταστική.

«Μια νέα διεθνής συμμαχία εναντίον του Ιράν δεν είναι επικείμενη», δήλωσε ο Χένρι Ρόμα, ανώτερος αναλυτής του Eurasia Group. “Οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο μπορούν να υποστηρίξουν ναυτικούς που περιπολούν στην περιοχή μέσω του International Maritime Security Building. Βρετανικά δημοσιεύματα έχουν αναφέρει επίσης ότι το Λονδίνο μπορεί να πραγματοποιήσει κυβερνοεπιχείρηση ως απάντηση, η οποία πιθανόν να έχει σχεδιαστεί για να έχει επιπτώσεις ή περιορισμένη κλιμάκωση Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι επίσης πιθανό να επιταχύνουν τα προϋπάρχοντα σχέδια για την επιβολή νέων κυρώσεων που σχετίζονται με το πρόγραμμα του Ιράν με drones και πυραύλους ».

Προέβλεψε ότι “στο τέλος, όμως, αυτό πιθανότατα θα αποδειχθεί πολύ λίγο για το Ισραήλ, το οποίο θα βρει τον δικό του τρόπο να απαντήσει”.

ευκαιρία για το Ιράν

Δεν πιστεύουν όλοι οι παρατηρητές ότι η περιφερειακή κλιμάκωση σχετίζεται άμεσα με τις πυρηνικές συνομιλίες.

“Το Ιράν τρέχει πολλές εκστρατείες παράλληλα”, δήλωσε ο Ραζ Ζίμετ, Ιρανός ερευνητής στο Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας στο Τελ Αβίβ. “Αν και υπάρχουν κάποιες επιρροές μεταξύ των εκστρατειών, δεν σχετίζονται όλα με το πυρηνικό ζήτημα”.

Η κλιμάκωση του Ιράν έρχεται καθώς η Τεχεράνη αισθάνεται την ευκαιρία να διεκδικήσει την ηγεμονία της στον Κόλπο, δοκιμάζοντας παράλληλα νέες διοικήσεις στην Ιερουσαλήμ και την Ουάσινγκτον.

“Νομίζω ότι αισθάνονται ότι έχουν κάποιο είδος ελέγχου αυτή τη στιγμή”, δήλωσε ο Moran Zaga, ειδικός σε θέματα του Κόλπου στο Mitvim – το Ισραηλινό Ινστιτούτο Περιφερειακής Εξωτερικής Πολιτικής.

Η Σαουδική Αραβία, ένας μακροχρόνιος εχθρός της περιφέρειας, βρίσκεται σε συνομιλίες με το Ιράν για μια διέξοδο από τον εμφύλιο πόλεμο στην Υεμένη και δεν ενδιαφέρεται πολύ να κουνήσει το σκάφος απαντώντας στην επιθετικότητα της Τεχεράνης. Εν τω μεταξύ, τα ΗΑΕ προτιμούν να αγνοήσουν τη φασαρία και να διατηρήσουν μια πρόσοψη σταθερότητας για να συνεχίσουν να προσελκύουν επενδύσεις και να διαφοροποιούν την οικονομία τους.

“Σήμερα, καμία χώρα του Κόλπου δεν είναι σε θέση να απαντήσει άμεσα στις επιθέσεις”, δήλωσε ο Ζάγκα.

Η σαφής προτίμηση του Ισραήλ είναι η διεθνής κοινότητα – συγκεκριμένα οι ΗΠΑ, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο – να ηγηθούν της προσπάθειας ενάντια στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και την υποστήριξή του σε ένοπλες ομάδες πληρεξούσιων στην περιοχή.

Την περασμένη εβδομάδα, ο υπουργός Εξωτερικών Yair Lapid Είπε Είχε διατάξει Ισραηλινούς διπλωμάτες να πιέσουν για δράση του ΟΗΕ κατά της «ιρανικής τρομοκρατίας».

“Τι θα κάνει η διεθνής κοινότητα για αυτό;” Ερωτηθείς Πρέσβεις των κρατών μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ την Τετάρτη. Υπάρχει ακόμη κάτι τέτοιο ως διεθνές δίκαιο; Έχει ο κόσμος τη δυνατότητα και τη θέληση να εφαρμόσει το νόμο; Εάν η απάντηση είναι ναι, ο κόσμος πρέπει να δράσει τώρα ».

Αλλά το Ισραήλ δεν πρέπει να περιμένει από κανέναν άλλο να αναλάβει την πρωτοβουλία.

Οι Βρετανοί δεν πρόκειται να χτυπήσουν στρατιωτικά το Ιράν για να πραγματοποιήσουν επιθέσεις σε πλοία, σίγουρα όχι για να σταματήσουν το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Μετά την κατάληψη από το Ιράν ενός βρετανικού δεξαμενόπλοιου πετρελαίου το 2019 και ακόμη και προσωπικού από το Πολεμικό Ναυτικό το 2007, Το Ηνωμένο Βασίλειο επέλεξε να μην απαντήσει στρατιωτικά Απολύτως.

Εάν οι Βρετανοί κινηθούν, πιθανότατα θα είναι σε διπλωματικούς ή οικονομικούς τομείς.

“Στην περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου, υπάρχει προτίμηση να πούμε ότι εάν προκαλέσετε προβλήματα στο Ηνωμένο Βασίλειο σε μια περιοχή, θα δείξουμε την ικανότητά μας να σας προκαλέσουμε προβλήματα σε έναν φαινομενικά άσχετο τομέα”, εξήγησε ο Jack Watling, ερευνητικός συνεργάτης στη Royal United Ε UK Service Institute.

Ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν κρατά μια μάσκα προσώπου καθώς εκφωνεί τις παρατηρήσεις του στο Ανατολικό δωμάτιο του Λευκού Οίκου στις 29 Ιουλίου 2021 στην Ουάσινγκτον, DC. (Anna Moneymaker/Getty Images North America/Getty Images μέσω AFP)

Ούτε η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει όρεξη για στρατιωτική επίθεση, η οποία θα εξοντώσει τις συνομιλίες του JCPOA και θα μπορούσε να προσθέσει έναν άλλο πονοκέφαλο σε έναν Λευκό Οίκο που ήδη αντιμετωπίζει μια ανανεωμένη πανδημία και άλλα πιεστικά εσωτερικά θέματα που θα μπορούσαν να βλάψουν τους Δημοκρατικούς στις ενδιάμεσες εκλογές του επόμενου έτους.

“Η σκιά του Νοεμβρίου 2022 κρέμεται πάνω σε αυτό το ζήτημα”, εξήγησε ο Εράν Λέρμαν, αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Στρατηγικής και Ασφάλειας της Ιερουσαλήμ και πρώην αναπληρωτής διευθυντής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Ισραήλ. «Όσο το αμερικανικό κοινό μισεί να βυθίζεται στη Μέση Ανατολή, τόσο μισεί την πικρή παράδοση».

Προβλέποντας το ενδεχόμενο το Ισραήλ να είναι μόνο του, κάποιοι πιστεύουν ότι η Τεχεράνη και η Χεζμπολάχ προσπαθούν να διαβάσουν τη νέα ισραηλινή ηγεσία.

“Αν θέλουν να θέσουν τέρμα στις ρουκέτες, μπορούν”, είπε ο Λέρμαν. “Ο Bennett και ο Lapid δοκιμάζονται.”

Η Χεζμπολάχ εκτοξεύει ρουκέτες προς το Ισραήλ στις 8 Ιουλίου 2021 (Screencapture)

Αλλά αυτή είναι μια συνταγή για έκρηξη. Την τελευταία φορά που η Χεζμπολάχ πίστευε ότι μπορούσε να προωθήσει αυτό που θεωρούσε ότι δεν ήταν δοκιμασμένη ηγεσία, ο τότε πρωθυπουργός Εχούντ Όλμερτ και ο τότε υπουργός Άμυνας Αμίρ Πέρετς εξέπληξαν τον ηγέτη της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, επιλέγοντας τον πόλεμο το 2006.

“Εκτός εάν οι Ιρανοί συνειδητοποιήσουν, πλησιάζουμε στο σημείο όπου η στρατιωτική επιλογή για ορισμένες διαφορές μπορεί να γίνει πολύ πραγματική”, δήλωσε ο Lerman.

Γιατί παζάρι;

Ο Μπάιντεν και οι κορυφαίοι συνεργάτες του έχουν εκφράσει επανειλημμένα την επιθυμία τους να βρουν τρόπο να επιστρέψουν στη συμφωνία του Κοινού Ολοκληρωμένου Σχεδίου Δράσης του 2015 με το Ιράν. Ακόμη και η διοίκηση του Μπάιντεν έχει δηλώσει ότι είναι πρόθυμη να το κάνει να επιτρέψει την πρόσβαση στο Ιράν για δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία στο εξωτερικό, τα οποία το Ιράν απέρριψε ως κούφια χειρονομία.

Αλλά οι επιθετικές και συχνά τεταμένες διαπραγματεύσεις του Ιράν έχουν απομακρύνει τις δύο πλευρές και δεν είναι καθόλου σαφές ότι τα κενά μπορούν ακόμη να καλυφθούν.

Η εξίσωση της συμφωνίας φαίνεται απλή: το Ιράν ακυρώνει το πυρηνικό του πρόγραμμα υπό τους όρους που αναφέρονται λεπτομερώς στο Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες καταργούν τις περισσότερες κυρώσεις της εποχής Τραμπ.

Αλλά το Ιράν – ή τουλάχιστον τα σκληροπυρηνικά στοιχεία γύρω από τον ανώτατο ηγέτη Αλί Χαμενεΐ – απαιτούν περισσότερα. Η Τεχεράνη θέλει να καταργήσει όλες τις κυρώσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ασχολούνται με την τρομοκρατία και άλλα μη πυρηνικά ζητήματα.

Από αριστερά προς τα δεξιά: Kazem Gharib Ebadi, πρεσβευτής του Ιράν στη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας. Abbas Araqchi, Αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών του Ιράν. Enrique Mora, Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας και Πολιτικός Διευθυντής της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ), στο Grand Hotel καθώς οι πυρηνικές συνομιλίες κλειστού τύπου πραγματοποιούνται στη Βιέννη, Αυστρία, Τετάρτη 2 Ιουνίου 2021 (AP/Lisa Leutner)

Η έλλειψη ανταπόκρισης από τη Δύση μπορεί να κάνει την Τεχεράνη να εμβαθύνει.

“Αυτό είναι σημαντικό στη Βιέννη”, δήλωσε ο John Roh, διευθυντής εξωτερικής πολιτικής στο Εβραϊκό Ινστιτούτο για την Αμερικανική Εθνική Ασφάλεια. «Εάν η Ουάσινγκτον και το Λονδίνο απλώς συνεχίζουν να προσπαθούν να αποφύγουν την περιφερειακή επιθετικότητα του Ιράν – ακόμη και όταν επιταχύνεται, και ακόμη και όπως η κυβέρνηση Μπάιντεν λέει ότι αυτές οι επιθέσεις απειλούν τα αμερικανικά συμφέροντα – γιατί η Τεχεράνη να παραδεχτεί τις ακραίες απαιτήσεις της στις πυρηνικές συνομιλίες;»

“Ο Λευκός Οίκος, προτείνοντας μετά την οδό Mercer ότι θα παραμείνει έτοιμος όσο ποτέ για να ξαναρχίσει η διπλωματία, είναι ακριβώς το λάθος μήνυμα από αυτή την άποψη”, είπε. “Η αποτροπή είναι αντικαταστάσιμη, αλλά φαίνεται ότι η κυβέρνηση δεν έχει καταλάβει ακόμα τη σχέση μεταξύ του πώς ανταποκρίνεται στην ιρανική επιθετικότητα και του πώς συμπεριφέρεται η Τεχεράνη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων”.

Με τον Ράισι να αναλαμβάνει την προεδρία του Ρουχανί, ο οποίος θεωρείται σχετικά μετριοπαθής, η διαπραγματευτική θέση του Ιράν είναι πιθανόν να γίνει πιο σκληρή, αν και η κατεύθυνση που θέλει να πάρει ο Ράισι στη χώρα είναι πιθανό να αρχίσει να διαμορφώνεται μόλις παρουσιαστεί η κυβέρνησή του, κάτι που θα συμβεί στο τις επόμενες δύο εβδομάδες. Το

«Υπάρχει η αίσθηση ότι το Ιράν δεν έχει αποφασίσει ακόμη», είπε ο Γκόλντμπεργκ. “Δεν υπάρχει γενικό σχέδιο. Οι Ιρανοί είναι αντιδραστικοί όπως συνήθως”.