Κίεβο, Ουκρανία – «Δεν μπορώ να πιστέψω ότι η φιλία τελείωσε».
Αυτό είπε η Marina Vasilievskaya, μια Ουκρανή πολωνικής καταγωγής, στο Al Jazeera με βαρύ αναστεναγμό την Πέμπτη, αφού έμαθε ότι η Βαρσοβία είχε σταματήσει τις προμήθειες όπλων στο Κίεβο – και πιθανώς να μειώσει τη βοήθεια στο 1 εκατομμύριο Ουκρανούς πρόσφυγες που φιλοξενεί.
Η Πολωνία προμήθευσε την Ουκρανία με εκατοντάδες τανκς της σοβιετικής εποχής και 14 μαχητικά αεροσκάφη MiG-29 την ώρα που χρειαζόταν εν μέσω της ρωσικής εισβολής, χρησίμευσε ως σημαντικός κόμβος διέλευσης όπλων από άλλες δυτικές χώρες και παρείχε τις στρατιωτικές της βάσεις για εκπαίδευση Ουκρανών στρατιωτών.
Έχει επίσης ξοδέψει δισεκατομμύρια ευρώ σε άλλες μορφές βοήθειας, από την κατασκευή προσωρινών κατοικιών για πρόσφυγες μέχρι τη δωρεά ιατρικών προμηθειών και ηλεκτροπαραγωγών.
Η Vasilevskaya και τα παιδιά της ήταν από τους πιο ευάλωτους και απελπισμένους αποδέκτες της βοήθειας της Πολωνίας – καθώς και της συντριπτικής, συγκλονιστικής ηθικής υποστήριξής της.
Οι παππούδες της από τον πατέρα της ήταν Πολωνοί και πέρασε τέσσερις μήνες στην πόλη Κρακοβία της ανατολικής Πολωνίας με τις κόρες της, πέντε και οκτώ ετών, πέρυσι, αφού διέφυγε από τη ρωσική επίθεση.
Επέστρεψε στο Κίεβο τον Αύγουστο επειδή ο σύζυγός της, ο Βλάντισλαβ, είχε μια επείγουσα ιατρική κατάσταση και η μεγαλύτερη κόρη της, η Ντάρια, έλειπε από τους συμμαθητές της.
Ωστόσο, παρά τις πρόσφατες εντάσεις, η Vasilievskaya λέει ότι παραμένει «για πάντα ευγνώμων» στις πολωνικές αρχές και το κοινό.
Έφτασα στην Κρακοβία στα μέσα Μαρτίου 2022 με ένα αργό, ολονύχτιο τρένο, γεμάτο παιδιά που έκλαιγαν και φοβισμένους και μπερδεμένους ενήλικες, αλλά οι Πολωνοί τους υποδέχτηκαν όλους σαν «τους καλύτερους φίλους».
«Μας βοήθησαν με κάθε δυνατό τρόπο με τα πάντα, απολύτως τα πάντα, από φαγητό και ρούχα μέχρι στέγαση και υγειονομική περίθαλψη», θυμάται με δάκρυα στα μάτια η 34χρονη, που εργάζεται στο μάρκετινγκ.
«Σκέφτηκα, «Θεέ μου, το μίσος μας ο ένας για τον άλλον τελείωσε επιτέλους».
Η Πολωνία κατέκτησε κάποτε τεράστιες εκτάσεις της Ρωσίας του Κιέβου, μιας μεσαιωνικής συνομοσπονδίας ανατολικοευρωπαϊκών πριγκηπάτων που οδήγησε στην Ουκρανία, τη Λευκορωσία και τη Ρωσία.
Ήταν επίσης ένας αγωγός για δυτικές επιρροές από τη φιλοσοφία στις εικαστικές τέχνες, αλλά οι προσπάθειές της να μετατρέψει τους Ορθόδοξους χριστιανούς υπηκόους της στη σημερινή Ουκρανία σε Ρωμαιοκαθολικισμό συνάντησαν αντίσταση που άνοιξε εν μέρει το δρόμο για την κατάληψη της Μόσχας.
Η εύφορη «μαύρη γη» της Ουκρανίας ήταν το καλάθι της Πολωνίας – και η συνεχιζόμενη διπλωματική διαμάχη επικεντρώνεται επίσης στα σιτηρά.
Ο Πολωνός πρωθυπουργός Mateusz Morawiecki δήλωσε την Τετάρτη ότι η Βαρσοβία «δεν μεταφέρει πλέον όπλα στην Ουκρανία επειδή τώρα εξοπλίζουμε την Πολωνία με πιο σύγχρονα όπλα».
Η ανακοίνωσή του ήρθε μετά την ομιλία του Ουκρανού προέδρου Volodymyr Zelensky στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, στην οποία κατηγόρησε την Πολωνία, τη Σλοβακία και την Ουγγαρία ότι βοήθησαν τη Ρωσία απαγορεύοντας την εισαγωγή ουκρανικών σιτηρών.
Επί του παρόντος, τα σιτηρά δεν μπορούν να μεταφερθούν μέσω της Μαύρης Θάλασσας, επειδή η Ρωσία έχει αποσυρθεί από μια «συμφωνία σιτηρών» με τη μεσολάβηση του ΟΗΕ που επιτρέπει την ασφαλή διέλευση για φορτηγά πλοία.
«Είναι ανησυχητικό να βλέπουμε πώς κάποιοι στην Ευρώπη παίζουν αλληλεγγύη στο πολιτικό θέατρο – φτιάχνοντας μια συγκλονιστική ιστορία από χάπια», είπε ο Ζελένσκι, πρώην κωμικός και ηθοποιός του κινηματογράφου.
«Μπορεί να φαίνεται ότι παίζουν τον δικό τους ρόλο, αλλά στην πραγματικότητα βοηθούν να ανοίξει ο δρόμος για έναν ηθοποιό στη Μόσχα».
Το Κίεβο διαμαρτυρήθηκε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου για την Πολωνία, τη Σλοβακία και την Ουγγαρία και απαγόρευσε τις εισαγωγές πολωνικών μήλων, λάχανου, ντομάτας και κρεμμυδιών.
Ο αποκλεισμός έγινε το άχυρο που έσπασε την πλάτη της καμήλας – εξόργισε το κυβερνών δεξιό κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη της Πολωνίας, το οποίο βασίζεται στην υποστήριξη των αγροτών και των κατοίκων της υπαίθρου και προετοιμάζεται για τις βουλευτικές εκλογές που έχουν προγραμματιστεί για τις 15 Οκτωβρίου.
Η Βαρσοβία δήλωσε τη Δευτέρα ότι ενδέχεται να μην παρέχει στους Ουκρανούς πρόσφυγες υποστήριξη που περιλαμβάνει άδειες εργασίας, δωρεάν εκπαίδευση, πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και άλλα επιδόματα.
Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Πιότρ Μόλτερ δήλωσε: «Αυτοί οι κανονισμοί απλώς θα λήξουν το επόμενο έτος».
«Ευαίσθητο και αφύσικο»
Ένας ανώτερος ουκρανός στρατιωτικός εμπειρογνώμονας είπε ότι η διακοπή της πολωνικής στρατιωτικής βοήθειας ήταν «ευαίσθητη».
«Όλο αυτό είναι αφύσικο, όλο νερό [Russian President Vladimir] «Ο μύλος του Πούτιν», είπε στο Al Jazeera ο αντιστράτηγος Ihor Romanenko, πρώην αναπληρωτής αρχηγός του Γενικού Επιτελείου των Ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων.
“Στο εγγύς μέλλον, [Polish and Ukrainian] «Οι πρόεδροι πρέπει να ενωθούν και να βρουν σημεία κατανόησης».
Άλλοι αναλυτές ήταν λιγότερο αισιόδοξοι.
«Οι πολωνικές ελίτ είναι θυμωμένες και αυτό θα μπορούσε να γίνει σημείο παγώματος στις σχέσεις», δήλωσε στο Al Jazeera ο αναλυτής από το Κίεβο Alexei Koch.
Πίστευε ότι οι σχέσεις μπορούσαν να επιδιορθωθούν μόνο μετά την απομάκρυνση από τις ουκρανικές αίθουσες εξουσίας.
Είπε ότι ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομίας Taras Kachka, ο οποίος επέβαλε την απαγόρευση στα πολωνικά τρόφιμα, και η επικεφαλής του, Yulia Sviridenko, μπορεί να είναι μεταξύ εκείνων που πρέπει να απολυθούν.
Ορισμένοι Ουκρανοί θεώρησαν ότι η διαμάχη ήταν μόνο ένα προσωρινό λάθος.
«Φυσικά, πρέπει να προστατεύουν τους αγρότες τους, όπως και εμείς τους δικούς μας», είπε στο Al Jazeera ο Volodymyr Sinitsa, ένας συνταξιούχος οδηγός λεωφορείου που μεγάλωσε σε ένα χωριό στην κεντρική περιοχή Cherkasy της Ουκρανίας.
Κάποιοι όμως απάντησαν αγανακτισμένοι.
“Είναι εκδικητικοί. Πάντα μας κατηγορούν για γενοκτονία και άλλα πράγματα που δεν κάναμε ποτέ”, είπε ο Konstantin Davydenko, ένας 22χρονος στρατιώτης, στο Al Jazeera.
Αναφέρθηκε σε αυτό που η Βαρσοβία αποκαλεί «σφαγή του Βολίν» αμάχων στην Πολωνία, την οποία κατείχε η ναζιστική Γερμανία.
Η Βαρσοβία ισχυρίστηκε ότι ο ουκρανικός ανταρτικός στρατός που τάχθηκε με το ναζιστικό Βερολίνο για να εκδιώξει τους Ρώσους από την Ουκρανία σκότωσε έως και 100.000 Πολωνούς και η σφαγή τους θεωρείται «γενοκτονία».
Η Ουκρανία, όπου βασικοί ηγέτες της UPA φημίζονται ως ήρωες πολέμου και μαχητές της ελευθερίας, αμφισβήτησε τον όρο και τον αριθμό των θυμάτων.
Η σφαγή έγινε στις περιοχές Βολίν και Γαλικίας, οι οποίες προσαρτήθηκαν από τον Σοβιετικό δικτάτορα Ιωσήφ Στάλιν και σήμερα αποτελούν μέρος της δυτικής Ουκρανίας.
Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι εθνικοί Πολωνοί που παρέμειναν εκεί αντιμετώπισαν διακρίσεις.
Ένας από αυτούς ήταν ο Felix, ο προπάππους της πρώην πρόσφυγα Vasilevskaya, ο οποίος έχασε τη δουλειά του ως επικεφαλής γιατρός σε ένα νοσοκομείο παίδων στη δυτική πόλη Lviv.
Είπε ότι καταδικάστηκε σε 10 χρόνια στις φυλακές της Σιβηρίας και επέζησε μόνο επειδή «βοήθησε να μεταρρυθμίσουν εγκληματίες καριέρας» που του έδωσαν τροφή και υποστήριξη από τους δεσμοφύλακες.
Μεγαλώνοντας, μερικές φορές άκουγε εθνοτικές συκοφαντίες που υποτιμούσαν τις πολωνικές ρίζες της, αλλά ήλπιζε ότι η βοήθεια που παρείχε η Πολωνία στους Ουκρανούς κατά τη διάρκεια του πολέμου θα έδινε τέλος στις εντάσεις.
“Ήλπιζα ότι οι χώρες μας θα μπορούσαν να ξεπεράσουν αυτό το σκοτάδι μεταξύ μας. Εξακολουθώ να το κάνω”, είπε η Vasilevskaya.
“Ακραίος μαθητής. Επίλυση προβλημάτων. Παθιασμένος εξερευνητής. Αθεράπευτος μελετητής twitter. Λάτρης του καφέ.”