Ταξίδι στο χρόνο μέσα από την ιστορία της κεραμικής στην Kütahya της Τουρκίας

Η πόλη Kütahya στη δυτική Τουρκία προσελκύει τουρίστες από όλο τον κόσμο με τη μοναδική της παραγωγή κεραμικής που εκτείνεται από τον 15ο αιώνα.

Αποτίοντας φόρο τιμής στην ιστορία της κεραμικής της πόλης, το Μουσείο Μπενάκη Ισλαμικής Τέχνης στην Αθήνα φιλοξένησε πρόσφατα μια έκθεση με συναρπαστικά κομμάτια από την πόλη που ταξιδεύουν τους θεατές σε ένα γεμάτο χρώματα ταξίδι στο παρελθόν.

Η έκθεση, που ολοκληρώθηκε τον περασμένο μήνα, είναι διακοσμημένη με έντονα διακοσμημένα κομμάτια από μπλε του κοβαλτίου, τιρκουάζ, κίτρινο, κόκκινο και πράσινο για να δώσει μια ανάλαφρη πινελιά στη χειροτεχνία της πόλης.

Αρκετά ιστορικά γεγονότα επηρέασαν αλλά και σταμάτησαν την παραγωγή στην Kütahya, συμπεριλαμβανομένων των Βαλκανικών Πολέμων, του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και του Τουρκικού Πολέμου της Ανεξαρτησίας (1919-1923), αλλά η φήμη του ως κέντρου αριστείας για την κεραμική παρέμεινε.

Ο Ντίνος Κόγιας είναι δικηγόρος στην Αθήνα στο επάγγελμα, αλλά από το πάθος του για την κεραμική Kütahya, έχει ερευνήσει την ιστορία πίσω από αυτό για δεκαετίες.

Ο Κόγιας έγινε ερευνητής και επιμελητής της έκθεσης «Kutahya Souvenir» στο Μουσείο Μπενάκη. Μαζί με άλλους ερευνητές, ίδρυσε ένα κέντρο με το όνομα Δίκτιο αφιερωμένο στη συλλογή, έρευνα και μελέτη νεοελληνικής, οθωμανικής και βαλκανικής πορσελάνης.

«Ακόμα και ως αγόρι ήθελα να μάθω την ιστορία και τι κρυβόταν πίσω από κάθε κομμάτι που έβλεπα», είπε στην ελληνική εφημερίδα Καθημερινή σε συνέντευξή του.

Ξεκίνησε τη συλλογή του αρχειακών αντικειμένων και υλικών από την Kütahya πριν από αρκετά χρόνια, με αφορμή την απόκτηση το 2002 ορισμένων κεραμικών από την Kütahya με ελληνικές επιγραφές.

Είπε στο πρακτορείο Anadolu (AA) ότι γνώριζε την ύπαρξη τέτοιων αγγείων από αναφορές που είχε δει αλλού, εξήγησε ο Κόγιας, «Όταν όμως τα κράτησα για πρώτη φορά στα χέρια μου, συνειδητοποίησα ότι ήταν μια ειδική κατηγορία κεραμικών, σημαντική στοιχεία ενός ιστορικού και συλλογικού παρελθόντος που το ξεχνάμε τώρα ή απλά δεν το γνωρίζουμε».

Εμπνευσμένος από τη διακόσμηση με υαλοπίνακα και μέσα από τα 129 πρωτότυπα, εξαίσια και πολύχρωμα αντικείμενα που εκτίθενται στη γκαλερί, έδωσε την αφήγηση του για την άγνωστη και πλούσια κεραμική Kütahya και τις επιρροές της.

Η κεραμική της Kütahya επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από την κεραμική του Iznik, στη βορειοδυτική Τουρκία, η οποία απολάμβανε παγκόσμιας φήμης, και μόνο μετά την παρακμή της αυξήθηκε η φήμη της Kütahya.

Πες στον Κόγια Α. ένα. Πώς “Μετά την παρακμή της κεραμικής Iznik τον δέκατο όγδοο αιώνα, τα εργαστήρια Kütahya άκμασαν, παράγοντας μια ποικιλία αγγείων και πλακιδίων, συχνά με εμφανείς επιρροές από κινεζική και ιαπωνική πορσελάνη και αγγεία από το Ιράν και την Ευρώπη.”

Στο βιβλίο της «Kütahya Tiles and Ceramics», η Hülya Bilgi, διευθύντρια του Μουσείου Sadberk Hanım στην Κωνσταντινούπολη, ανέφερε αρκετές φορές πόσο επηρεάστηκε η κεραμική που κατασκευάστηκε εκεί από την Άπω Ανατολή αλλά και από το Iznik.

Ωστόσο, ο Bilge είπε ότι η κεραμική και η φαγεντιανή Kütahya ήταν διαφορετικά από το Iznik ως προς τους τύπους αντικειμένων που παράγονταν τον 18ο αιώνα.

Οι τεχνίτες προσπάθησαν το τελευταίο τέταρτο του δέκατου ένατου αιώνα να αναβιώσουν το μακρινό παρελθόν αντιγράφοντας σχέδια του Iznik από τον δέκατο έκτο αιώνα, ενώ στις αρχές του εικοστού αιώνα μια νέα ακμάζουσα περίοδος μαζικών παραγγελιών για μνημεία τζαμιών και άλλες κτιριακές επενδύσεις του πρώτου εθνικού αρχιτεκτονικού κινήματος, ενσωματώνοντας στοιχεία της οθωμανικής και σελτζουκικής αρχιτεκτονικής, εξηγεί ο Κόγιας στο βιβλίο του «Kutahya Souvenir: Imprints of History on Kutahya Pottery (τέλη 19ου – αρχές 20ου αιώνα)».

Σύμφωνα με τον Κόγια, τα σημαντικότερα εργαστήρια αυτής της περιόδου ήταν αυτά του Χαφίζ Μεχμέτ Εμίν Εφέντη, των αδελφών Χατζί Μινασιάν και Νταβίντ Οχανεσιάν, που συχνά συνεργάζονταν για την εκτέλεση μεγάλων παραγγελιών.

Στο δυτικό άκρο της πόλης, ο Μηνάς Αφραμίδης ήταν ο σημαντικότερος εκπρόσωπος.

Ωστόσο, ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος βρισκόταν στα πρόθυρα της πόλης, φέρνοντας μαζί του καταστροφικές επιπτώσεις στην οικονομία της πόλης, και πολλά εργαστήρια ήταν στα πρόθυρα χρεοκοπίας λόγω ελλείψεων προσωπικού, έλλειψης παραγγελιών και γενικής διακοπής του εμπορίου και της κυβέρνησης προμήθεια, είπε ο Κόγιας.

«Αφού ο ελληνικός στρατός κατέλαβε την Kutahya στις 4 Ιουλίου 1921, οι Έλληνες θαύμασαν την κεραμική της πόλης, γεγονός που την έκανε πολύ δημοφιλή, και με την επαναλειτουργία των εργαστηρίων εμφανίστηκαν τα πρώτα κεραμικά με ελληνικές επιγραφές με τις λέξεις «Suvenir του Kutahya»». αυτός εξήγησε.

Πολλά από τα αντικείμενα κατέληξαν στην Ελλάδα, τα οποία έφεραν Έλληνες στρατιώτες, γεγονός που εξηγεί γιατί πολλά από τα αγγεία φέρουν αναμνηστικές επιγραφές, όπως “Suvenir του Kutahya” μαζί με τα αρχικά των ιδιοκτητών τους.

Η Yolanda Crowe, μια ανεξάρτητη ερευνήτρια που μελετά τα τοπικά κεραμικά, είπε σε ένα επιστημονικό άρθρο ότι «Αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην Kütahya και πολλά λιμάνια όπως το Λονδίνο και το Άμστερνταμ, καθώς και ναυάγια έχουν δείξει τη δημοτικότητα των φλυτζανιών και πιατιών Kütahya σε όλο τον κόσμο τον 18ο αιώνα. , παρουσιάζοντας μια ποικιλία σχεδίων».

«Υπάρχουν περισσότερα από 70 αντικείμενα στο Μουσείο Victoria and Albert στο Λονδίνο, που καθιστούν δυνατή τη μελέτη της κεραμικής παραγωγής αυτής της σχετικά μικρής πόλης της Ανατολίας στο οροπέδιο της Ανατολίας, περίπου εκατό χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Προύσας και του Iznik», είπε ο Crowe.

Σύμφωνα με τον Κόγια, τα περισσότερα κεραμικά ήταν είδη καθημερινής χρήσης, όπως δίσκοι, φλιτζάνια, τσαγιέρες, πιάτα, βάζα και μπουκάλια νερού, αλλά ήταν και μεγαλύτερα σαν τραπέζια.

Πολλά τζαμιά ήταν επίσης διακοσμημένα με πλακάκια και κεραμικά από την πόλη.

Όταν τελείωσε η ελληνική κατοχή της Kütahya, οι περισσότεροι κάτοικοι της πόλης αρμενικής ή ελληνικής καταγωγής άρχισαν την μετακίνησή τους μέσω Mudanya της τουρκικής επαρχίας Προύσας και της ανατολικής Θράκης, συμπεριλαμβανομένης της ευρωπαϊκής πλευράς της Κωνσταντινούπολης, προς την ελληνική πόλη Θεσσαλονίκη.

Οι περισσότεροι από αυτούς εγκαταστάθηκαν στην πρωτεύουσα Αθήνα, τον Πειραιά, τη Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις των περιοχών της Μακεδονίας και της Θράκης στη βόρεια Ελλάδα. Από το 1923 ιδρύθηκαν εργαστήρια και εργοστάσια κεραμικής όπου εργάζονταν Έλληνες τεχνίτες και Αρμένιοι πρόσφυγες από την Κουτάχια, συνεχίζοντας την παράδοση της κεραμικής στην πατρίδα τους.

Μετά το τέλος του πολέμου στην Kütahya, νέοι Τούρκοι τεχνίτες και πρώην σπουδαστές αγγειοπλαστικής της οθωμανικής εποχής συνεργάστηκαν στην πόλη για να ξανανοίξουν τα εργαστήρια και ομοίως αναβίωσαν σταδιακά την αγγειοπλαστική της πατρίδας τους στην τουρκική δημοκρατική εποχή.

Το 2016, η κεραμική τέχνη της Kütahya εγγράφηκε στον Κατάλογο της UNESCO για την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ανθρωπότητας, ενώ το 2017, η πόλη συμπεριλήφθηκε στο Δίκτυο Δημιουργικών Πόλεων της UNESCO. Σήμερα, το Kütahya παραμένει το μεγαλύτερο κέντρο παραγωγής κεραμικών στην Τουρκία, με εξαγωγές σε πολλές χώρες.