Στην αγροτική συνοικία της Κωνσταντινούπολης υπάρχει μια τουρκική πόλη που ονομάζεται Catalka, η οποία είναι γεμάτη από Έλληνες ομιλητές, πολλοί από τους οποίους έχουν χαρακτηριστικές βόρειες ελληνικές πινελιές.
Ένα βίντεο που γυρίστηκε πρόσφατα από τον Κωνσταντίνο Καρρέλο δείχνει μια ομάδα Ελληνόφωνων ανθρώπων που πανηγυρίζουν καθώς συναντούν έναν Έλληνα επισκέπτη στο χωριό τους. Τον αισθάνονται ως φίλο που ζει στην άλλη πλευρά των συνόρων.
Άνδρες άνω των 50 μιλούν με μια παράξενη αίσθηση νοσταλγίας για τη γη των προγόνων τους και τις ρίζες τους. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι απόγονοι της μαζικής ανταλλαγής μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας το 1923 μετά την καταστροφή της Μικράς Ασίας.
Μερικοί δεν έχουν πάει ποτέ στην Ελλάδα, αλλά τους αρέσει να μιλούν τη γλώσσα. Ίσως επειδή συνδέεται με την πατρίδα των προγόνων τους.
Τραγουδούν ελληνικά τραγούδια με μεγάλη χαρά, και παρόλο που η εθνικότητα είναι γραμμένη με την ταυτότητά του στο άτομο που κρατά την κάμερα, θέλουν να αποδείξουν ότι είναι Ελένη. Ή απλώς επειδή προέρχεται από ένα βαθύ μαλακό σημείο στις καρδιές τους.
Όσοι έχουν επισκεφθεί τον τόπο όπου ζούσαν οι πρόγονοί τους, μιλούν περήφανα για το ταξίδι στις ρίζες τους. Αυτοί είναι οι Έλληνες στην Catalca της Τουρκίας.
Η ελληνόφωνη πόλη στην Τουρκία ήταν η πατρίδα της αρχαίας ελληνικής πόλης
Η αρχαία ελληνική πόλη Erkiske (ி) πιστεύεται ότι είχε εγκατασταθεί πριν από το 450 π.Χ.
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, πήρε το όνομά του από τον Erkischus, γιο του Postidan, ο οποίος ήταν κόρη του ποταμού Έβρου. Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους η πόλη ονομάστηκε Μετρό.
Η πόλη κατοικήθηκε καθ ‘όλη την οθωμανική περίοδο, και σύμφωνα με τα οθωμανικά επίσημα στοιχεία του 1910, η πλειονότητα της περιοχής ήταν Έλληνες, έξι στους δέκα.
Σύμφωνα με τον Οθωμανικό πληθυσμό του 1914, το The Ατύχημα Ο συνολικός πληθυσμός της Catalca είναι 30.165, συμπεριλαμβανομένων 16.984 Ελλήνων, 13.034 Μουσουλμάνων, 53 Εβραίων, 44 Αρμενίων, 40 Βουλγάρων και 10 Ρομά.
Λόγω της θέσης του στο ορεινό πέρασμα μεταξύ Μαρμαρά και Μαύρης Θάλασσας, και λόγω της εγγύτητάς του με την Κωνσταντινούπολη, η Catalka έχει δει πολλά δημοφιλή κινήματα.
Η περιοχή εκτοπίστηκε κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912/13) και τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-18).
Ωστόσο, είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που έχει υπογραφεί συμφωνία μεταφοράς πληθυσμού μεταξύ της τουρκικής και της ελληνικής κυβέρνησης στις 30 Ιανουαρίου 1923, καθώς νομιμοποιήθηκε από το διεθνές δίκαιο, το οποίο ανάγκασε τη μεταφορά ανθρώπων μεταξύ των δύο χωρών.
Το πιο αξιοσημείωτο από αυτές τις συμφωνίες ήταν το κύριο κριτήριο που ήταν θρησκευτικό. Δεν γίνεται αναφορά σε γλωσσικούς τύπους ή εθνικότητες.
Όσον αφορά τη θρησκεία, οι άνθρωποι ισχυρίστηκαν νέες ταυτότητες ως Έλληνες ή Τούρκοι.
Η πλειοψηφία των Μουσουλμάνων από την πΓΔΜ μιλούσε Ελληνικά και ένα σημαντικό μέρος των Ελληνορθόδοξων στην Κεντρική Ανατολία μιλούσε Τούρκικα.
«Οι παππούδες μου ήρθαν εδώ και μίλησαν μόνο ελληνικά», αναφέρει ο κάτοικος της Catalga στο βίντεο.
Η ανταλλαγή πληθυσμών έφερε Έλληνες ομιλητές στην τουρκική πόλη Καταλάκα
Η ανταλλαγή πληθυσμών θεωρήθηκε αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας οικοδόμησης έθνους. Περίπου 1.700.000 άνθρωποι (1.200.000 Ορθόδοξοι Έλληνες και 500.000 Μουσουλμάνοι) απελάθηκαν.
Οι έποικοι μεταφέρθηκαν στο λιμάνι με πλοία και εγκαταστάθηκαν πρώτα σε προσωρινά στρατόπεδα προσφύγων.
Ως αποτέλεσμα αυτής της αναγκαστικής μετανάστευσης, οι ζωές χιλιάδων ανθρώπων άλλαξαν εντελώς.
Στην πραγματικότητα, ήταν θύματα της συμφωνίας και από τις δύο πλευρές επειδή έπρεπε να ξαναχτίσουν τη ζωή τους από την αρχή.
Καθώς οι ανταλλασσόμενοι αγωνίστηκαν να ενωθούν με τη νέα κοινότητα, επιδίωξαν να διατηρήσουν τις ταυτότητές τους και τους πολιτισμούς της πατρίδας τους.
Πριν από τη μεταφορά του 1923, οι Ορθόδοξοι Έλληνες και οι Μουσουλμάνοι Τούρκοι ζούσαν ειρηνικά μαζί στην Καταλάκα.
Μετά τη μεταφορά, Μουσουλμάνοι από την Κράβενα, τους Λαγκαδάς, τον Γκίλγκις, τη Δράμα και άλλες πόλεις και κωμοπόλεις στη Μακεδονία εγκαταστάθηκαν στις κατοικημένες περιοχές της Καταλάκας, αντικαθιστώντας τους Έλληνες που έπρεπε να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.
Σήμερα, όπως φαίνεται στο βίντεο, Έλληνες – Τούρκοι πολίτες – μιλούν τη γλώσσα τους με ευχέρεια και χαρά, αν και στη βόρεια ελληνική διάλεκτο. Όπως οι μουσουλμάνοι Έλληνες πολίτες που ζουν στη Δυτική Θράκη χωρίς να ξεχνάμε την πολιτιστική κληρονομιά και τη θρησκεία τους.
Το 2010, ένα ιστορικό κτίριο στην Καταλωνία δωρίστηκε στο Ίδρυμα Μεταναστών της Λωζάνης Μουσείο Ανταλλαγής Πληθυσμού.
Το μουσείο άνοιξε στο κοινό στις 20 Δεκεμβρίου 2010, μετά από ανακαίνιση του κτηρίου, με την υποστήριξη του Πολιτιστικού Οργανισμού της Ευρωπαϊκής Πρωτεύουσας της Κωνσταντινούπολης και σε συνεργασία με τον δήμο Sadalka.
Dionysos Alec