Το σπήλαιο Θεόπετρα, που βρίσκεται στους ασβεστολιθικούς σχηματισμούς των Μετεώρων στη Θεσσαλία, στην κεντρική Ελλάδα, είναι πιθανότατα ο τόπος της παλαιότερης ανθρώπινης κατασκευής στη Γη, με ευρήματα που δείχνουν ότι το σπήλαιο κατοικήθηκε πριν από 130.000 χρόνια.
Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, τα στοιχεία της ανθρώπινης κατοίκησης στο σπήλαιο μπορούν να εντοπιστούν αδιάκοπα από τη Μέση Παλαιολιθική έως το τέλος της Νεολιθικής περιόδου.
Η Δρ. Αικατερίνη Κυπαρίση Αποστολίκα, Επικεφαλής του Παλαιοανθρωπολογικού και Σπηλαιολογικού Γραφείου Eforat στο Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και ειδικός στην προϊστορική αρχαιολογία και βιολογία, ήταν επικεφαλής της ομάδας που ξεκίνησε την ανασκαφή του σπηλαίου της Θεόπετρας το 1987. Η ομάδα της ερεύνησε τη συνέχεια του σπηλαίου κατά το έτος 2007.
Το σπήλαιο της Θεόπετρας μπορεί να είναι η παλαιότερη ανθρωπογενής κατασκευή
Το σπήλαιο της Θεόπετρας βρίσκεται στους πρόποδες ενός ασβεστολιθικού βράχου ύψους 100 μέτρων (330 πόδια) που υψώνεται πάνω από το χωριό της Θεόπετρας. Κοντά ρέει ο ποταμός Ληθαίος, παραπόταμος του Πηνειού ποταμού.
Οι γεωλόγοι λένε ότι ο ασβεστολιθικός τύμβος σχηματίστηκε μεταξύ 137 και 65 εκατομμυρίων ετών πριν, κατά την Άνω Κρητιδική.
Αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν τώρα ότι οι άνθρωποι κατέλαβαν το σπήλαιο κατά τη διάρκεια της Μέσης Παλαιολιθικής, περίπου 130.000 χρόνια πριν.
Το σπήλαιο της Θεόπετρας έχει περιγραφεί ως περίπου τετράπλευρο σχήμα, με μικρές κόγχες στην περίμετρό του. Καλύπτει έκταση περίπου 500 τετραγωνικών μέτρων (5.380 τετραγωνικά πόδια). Το σπήλαιο έχει μεγάλη είσοδο που επιτρέπει πολύ φως να εισέλθει στο εσωτερικό.
Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν έναν πέτρινο τοίχο που έκλεισε εν μέρει την είσοδο στο σπήλαιο.
Χρησιμοποιώντας μια σχετικά νέα μέθοδο χρονολόγησης γνωστή ως «φωτοδιεγερμένη φωταύγεια», οι επιστήμονες μπόρεσαν τώρα να χρονολογήσουν αυτόν τον τοίχο πριν από περίπου 23.000 χρόνια.
Η ηλικία του τείχους οδήγησε τους ερευνητές να υποθέσουν ότι χτίστηκε από κατοίκους των σπηλαίων για να τους προστατεύσει από το κρύο. Αυτό ισχυρίζεται ότι είναι το παλαιότερο γνωστό τεχνητό κτίριο στην Ελλάδα, και πιθανώς ακόμη και στον κόσμο.
Επιπλέον, πραγματοποιώντας μια μικροσκοπική ανάλυση σε δείγματα ιζημάτων που συλλέχθηκαν από κάθε αρχαιολογικό στρώμα, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι υπήρχαν καυτές και κρύες περίοδοι κατά την κατάληψη του σπηλαίου.
Ο πληθυσμός των σπηλαίων φαίνεται να κυμαίνεται με τα χρόνια, σε σχέση με αυτές τις κλιματικές αλλαγές.
Άλλες ανακαλύψεις των ερευνητών ήταν τα αποτυπώματα ανθρώπινων προγόνων αποτυπωμένα στο λείο χωμάτινο δάπεδο του σπηλαίου.
Αυτά τα αντικείμενα υποτίθεται ότι κατασκευάστηκαν από πολλά παιδιά Νεάντερταλ, ηλικίας μεταξύ δύο και τεσσάρων, που ζούσαν στο σπήλαιο κατά τη Μέση Παλαιολιθική.
Η εκτεταμένη έρευνα στο σπήλαιο της Θεόπετρας επέτρεψε στους αρχαιολόγους να κατανοήσουν καλύτερα τη μετάβαση από την παλαιολιθική στον νεολιθικό τρόπο ζωής στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Φωτογραφία αναψυχής του “Avji” της έφηβης ηλικίας 7000 ετών που ανακαλύφθηκε στο σπήλαιο
Μεταξύ των σημαντικότερων ανακαλύψεων μέσα στο σπήλαιο της Θεόπετρας είναι τα λείψανα μιας 18χρονης γυναίκας που έζησε στην Ελλάδα πριν από 7.000 χρόνια.
Μετά από χρόνια έντονης δουλειάς, οι επιστήμονες αναδόμησαν το πρόσωπο της έφηβης και την ονόμασαν «Avji» (Αυγή).
Η Afji είναι μια γυναίκα που έζησε στο Σπήλαιο της Θεόπετρας κατά τη Μεσολιθική (7000 π.Χ.), σύμφωνα με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Μανώλη Παπαγρεγοράκη. Ο καθηγητής έθεσε καθήκον του να φέρει τους Έλληνες «αντιμέτωπους» με τους προγόνους τους.
Ο ορθοδοντικός, καθηγητής Παπαγρηγοράκης χρησιμοποίησε τα δόντια της Αυγής ως βάση για ολόκληρη την αναδόμηση του προσώπου της. Wasταν πολύ δύσκολη η αναπαραγωγή των ρούχων της, ειδικά των μαλλιών της, λόγω της έλλειψης σταθερών στοιχείων.
Η Αυγή, που ανακαλύφθηκε από την αρχαιολόγο Αικατερίνη Κυπαρίσση-Αποστολικά, εκτίθεται στο Μουσείο της Ακρόπολης στην Αθήνα.