Ό,τι και να συμβεί τώρα, ο Πούτιν άλλαξε την πολιτική στην Ευρώπη

Οι VIP ποζάρουν για μια οικογενειακή φωτογραφία πριν από μια άτυπη συνάντηση των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης που διοργανώθηκε από τη γαλλική προεδρία για να συζητήσουν κοινές αμυντικές ιδέες όπως η στρατηγική πυξίδα, στο Παλάτι των Βερσαλλιών, έξω από το Παρίσι, στις 10 Μαρτίου.

Είμαστε όλοι λενινιστές τώρα. Τα λόγια του φαίνεται να περιγράφουν αυτό που ζούμε: «Υπάρχουν δεκαετίες που δεν συμβαίνει τίποτα· υπάρχουν εβδομάδες που συμβαίνουν συμβόλαια». Στην πραγματικότητα, ζούμε επίσης σε μια πολυκρίση, με προκλήσεις σε πολλαπλά μέτωπα – ασφάλεια, οικονομία, κλιματική αλλαγή, μετανάστευση κ.λπ. Οι ιστορικοί του μέλλοντος θα πρέπει να σταθμίσουν τη σχετική σημασία του καθενός για το τι θα ακολουθήσει. Αλλά δεν μπορούμε να περιμένουμε εκ των υστέρων: Λοιπόν, αλλάζει ο Πούτιν την Ευρώπη;

Υπάρχει μια άμεση αιτία και αποτέλεσμα εδώ μεταξύ της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και της Ευρωπαϊκής Ένωσης που προτείνει μια νέα στρατηγική για να αναπτύξει έναν ισχυρότερο ρόλο ασφάλειας για τον εαυτό της. Με τους όρους του Λένιν, η ΕΕ προχώρησε «δεκαετίες» με τη δήλωσή της στις Βερσαλλίες και τις συζητήσεις της στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο την περασμένη εβδομάδα. Για περισσότερα από 50 χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση σκέφτηκε να διαδραματίσει ρόλο ασφάλειας και τώρα έχει δημιουργήσει τη δική της στρατηγική πυξίδα. Αυτό είναι το επίτευγμα του Πούτιν.

Ωστόσο, το αποτέλεσμα δεν είναι ακόμη σαφές. Η ΕΕ θα δυσκολευτεί να λειτουργήσει τη νέα της ικανότητα ταχείας ανάπτυξης (από μόλις 5.000 άτομα προσωπικό) ακόμη και μέχρι την ημερομηνία-στόχο του 2025 και οι κανόνες απόφασής της πρέπει ακόμη να ισχύουν. Η ανάγκη για συναίνεση μπορεί να εμποδίσει αυτό.

Οι κύριες αλλαγές στην απάντηση στον Πούτιν ήταν σε εθνικό επίπεδο. Η Γερμανία πέρασε το σημείο του Ρουβίκωνα και ανακοίνωσε σημαντικές αυξήσεις στις αμυντικές της δαπάνες. Ο Απρόθυμος Ηγεμόνας έχει προκληθεί. Και δικαίως: Είναι πολύ μεγάλο για να παίξεις έναν ρόλο. Είναι σημαντικό ότι η στροφή διεξάγεται από το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα/Κυβέρνηση των Πρασίνων. Ομοίως, η Φινλανδία και η Σουηδία εξετάζουν το ενδεχόμενο να τερματίσουν την ουδετερότητά τους και να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ.

Το ΝΑΤΟ έχει πάρει το επίκεντρο της κρίσης στην Ουκρανία. Μια στρατιωτική απάντηση μπορεί να έρθει μόνο από το ΝΑΤΟ και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό φάνηκε όταν η κυβέρνηση της Βαρσοβίας ήθελε να προμηθεύσει το Κίεβο με αεροσκάφη. Θα μπορούσε μόνο να σκεφτεί να το πράξει κανονίζοντας ένα πορτοφόλι με την Ουάσιγκτον και ο Μπάιντεν αποφάσισε «όχι».

Ως εκ τούτου, όσον αφορά όλες τις πιθανές συνέπειες της ανάληψης ενός νέου ρόλου ασφαλείας από την ΕΕ, το ΝΑΤΟ θα συνεχίσει να επισκιάζεται και να εξαρτάται από την ηγεσία της Ουάσιγκτον. Αυτή είναι η πραγματικότητα της ασφάλειας στον σημερινό κόσμο: η ΕΕ δεν μπορεί ποτέ να ανταποκριθεί στον ρόλο ή την ικανότητα του ΝΑΤΟ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργήθηκε για τον κόσμο του Καντ όπου τα έθνη ενώνονται γύρω από ένα σύνολο κανόνων και αξιών. Ωστόσο, ο Πούτιν συμπεριφερόταν σαν να βρισκόμαστε σε έναν κόσμο σαν τη δεκαετία του 1930. Το πρόβλημα με την ΕΕ είναι ότι δεν έχει σχεδιαστεί για να παίζει το ρόλο του πρώτου ανταποκριτή σε οποιαδήποτε στρατιωτική κρίση.

Αλλά όταν εξετάζουμε τη σχέση μεταξύ της εισβολής στην Ουκρανία και των νέων συζητήσεων της ΕΕ για την ασφάλεια, μπορεί να χάνουμε δυνητικά μεγαλύτερες και πιο σημαντικές αλλαγές. Διότι υπάρχουν ήδη σημάδια βαθύτερων κοινωνικών μετασχηματισμών που οι μελλοντικοί ιστορικοί μπορεί να δουν πιο καθαρά. Είναι εμφανές στις πολλές διαδηλώσεις και διαδηλώσεις που έχουν πραγματοποιηθεί σε όλη την Ευρώπη για την υποστήριξη της Ουκρανίας.

Ο Στάλιν ένωσε τη Δυτική Ευρώπη στον Ψυχρό Πόλεμο. Αλλά ίσως ο Πούτιν θα κάνει περισσότερα για να βοηθήσει την Ευρώπη να αναστοχαστεί τις πραγματικές καντιανές αξίες της

Εν ολίγοις, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αναδιαμορφώνει τις πολιτικές ταυτότητας στην Ευρώπη. Ο Πούτιν υπενθύμισε στην Ευρώπη τι αντιπροσωπεύει. Η ομιλία του Προέδρου Volodymyr Zelensky στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έφερε επιτόπου τον Ούγγρο Viktor Orban. Ρώτησε ευθέως: “Ξέρεις τι συμβαίνει στη Μαριούπολη; Ποιος είσαι;” Την περασμένη εβδομάδα, η Πολωνία και η Ουγγαρία ακύρωσαν μια συνάντηση στο Βίσεγκραντ επειδή δεν ήθελαν να καθίσουν με τον Όρμπαν, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη γλυκιά υποστήριξή του στη δράση εναντίον ο πρώην φίλος του Πούτιν.

Στην προεκλογική εκστρατεία των γαλλικών προεδρικών εκλογών, ακροδεξιοί υποψήφιοι επιτέθηκαν για τα θερμά τους λόγια στο παρελθόν για τον «ισχυρό ηγέτη» Πούτιν. Και ο Ματέο Σαλβίνι στην Ιταλία βρίσκεται σε παρόμοια δύσκολη θέση. Η λαϊκιστική δεξιά των ευρωσκεπτικιστών έχει αποδυναμωθεί.

Η εξάπλωση των οικονομικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας (και της ολιγαρχίας της) προήλθε από κύματα λαϊκής υποστήριξης που δεν παρατηρήθηκαν μετά το κίνημα κατά του απαρτχάιντ κατά του καθεστώτος στη Νότια Αφρική.

Έτσι, ίσως η σύγκρουση στην Ουκρανία έδειξε τον καλύτερο εαυτό της Ευρώπης, υπενθυμίζοντάς της αυτό που πραγματικά αντιπροσωπεύει. Ο Στάλιν ένωσε τη Δυτική Ευρώπη στον Ψυχρό Πόλεμο. Ίσως όμως ο Πούτιν να κάνει περισσότερα, βραχυπρόθεσμα τώρα, για να βοηθήσει την Ευρώπη να αναστοχαστεί τις πραγματικές καντιανές αξίες της. Οι τεκτονικές πλάκες των εσωτερικών πολιτικών μας αντιπαλοτήτων αλλάζουν και δείχνουν ποιος είναι Ευρωπαίος και ποιος όχι.

Έτσι, όταν οι Έλληνες βουλευτές ακούν τον Πρόεδρο Ζελένσκι να μιλάει στο ελληνικό κοινοβούλιο αυτή την εβδομάδα, δεν είναι θέμα αποφυγής μεροληψίας μεταξύ «Ανατολής» και «Δύσης», σαν να βρισκόμαστε στον Ψυχρό Πόλεμο. Πρόκειται για την Ευρώπη που έχει ένα σύνολο καντιανών αξιών. Δεν μπορείς να καταδικάσεις τον Ερντογάν, αλλά να πεις για τον Πούτιν: και οι δύο αψηφούν αυτό που πρεσβεύει η Ευρώπη.

Ίσως η μεγαλύτερη συνέπεια των ενεργειών του Πούτιν είναι ότι έδωσε τη δυνατότητα στην Ευρώπη να αναπτύξει μια ισχυρότερη αίσθηση των αξιών της. Και τα μελλοντικά αποτελέσματα αυτού δεν μπορούν παρά να είναι θετικά.

Ο Kevin Featherston είναι ο Ελευθέριος Βενιζέλος Καθηγητής Σύγχρονων Ελληνικών Σπουδών, Καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Διευθυντής του Ελληνικού Αστεροσκοπείου στο London School of Economics.