10 πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για την ελληνική οικονομία

Πώς είναι δομημένη η οικονομία της Ελλάδας και πώς κατέρρευσε η παραγωγή της

Τον τελευταίο χρόνο, δόθηκε τεράστια προσοχή στα προβλήματα χρέους της Ελλάδας, στις σχέσεις της με τους διεθνείς πιστωτές και στις προοπτικές αθέτησης των χρεών της Ελλάδας και ακόμη και εξόδου από την ευρωζώνη. Τώρα που οι φόβοι για ένα «Grexit» έχουν υποχωρήσει, η εστίαση πρέπει να στραφεί στο ερώτημα πώς να επαναφέρουμε τις επενδύσεις και την ανάπτυξη στην οικονομία.

Εδώ εξετάζουμε τη δομή της ελληνικής οικονομίας και αναλύουμε την κατάρρευση της παραγωγής τα τελευταία χρόνια. Εντοπίζουμε δέκα βασικά στοιχεία για την οικονομία – δέκα τρόπους με τους οποίους η Ελλάδα ξεχωρίζει σε σύγκριση με άλλες χώρες της ΕΕ, ειδικά έναντι των χωρών όπου η EBRD δραστηριοποιείται εντός της ΕΕ.

1. Η ελληνική οικονομία θα επωφεληθεί από την περαιτέρω διαφοροποίηση Τέσσερις μεγάλοι τομείς (από τους δέκα) αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 80 τοις εκατό της οικονομίας: εγχώριο εμπόριο, μεταφορές και υπηρεσίες τροφίμων. Δημόσια διοίκηση, εκπαίδευση και κοινωνικές υπηρεσίες. Δραστηριότητες αγοράς ακινήτων; Και βιομηχανία. Με αυτό το μέτρο, η Ελλάδα έχει τη λιγότερο διαφοροποιημένη οικονομία από όλες τις χώρες της ΕΕ (μαζί με τη Λιθουανία). Από το ξέσπασμα της κρίσης το 2008, το εσωτερικό εμπόριο μειώθηκε κατά περίπου. 20 δισ. ευρώ, αλλά οι δραστηριότητες ακίνητης περιουσίας και η βιομηχανία που σχετίζεται με τον τουρισμό παρέμειναν ανθεκτικά. Ο επαγγελματικός τομέας αντιπροσωπεύει μόνο το 5 τοις εκατό της προστιθέμενης αξίας, οι κατασκευές μόνο το 2 τοις εκατό (μείωση άνω των 10 δισεκατομμυρίων ευρώ στην κρίση), τα χρηματοοικονομικά και οι ασφάλειες το 5 τοις εκατό και η τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνιών μόνο το 4 τοις εκατό (από τα χαμηλότερα ποσοστά στην Ευρωπαϊκή Ένωση). Όσον αφορά τις ΤΠΕ, η Ελλάδα μοιάζει περισσότερο με τα νέα κράτη μέλη της ΕΕ της Ανατολικής Ευρώπης παρά με την «παλιά» ΕΕ15.

Δομή της οικονομίας, ποσοστό ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας

Πηγή: Eurostat.

2. Η βιομηχανία αντιπροσωπεύει χαμηλό μερίδιο του ΑΕΠ. Με 11,6 τοις εκατό, το μερίδιο της βιομηχανίας στο ΑΕΠ είναι το τρίτο χαμηλότερο στην ΕΕ, πίσω μόνο από την Κύπρο και το Λουξεμβούργο, και παρόμοιο με τη Μάλτα. Σε άλλες χώρες της ΕΕ όπου δραστηριοποιείται η EBRD (εκτός από την Κύπρο) το μερίδιο είναι συνήθως περίπου 25 τοις εκατό κατά μέσο όρο. Ο ρόλος της βιομηχανίας είναι ίσως η κύρια διαφορά μεταξύ της ελληνικής οικονομίας και των οικονομιών άλλων γραφείων λειτουργίας της ΕΤΑΑ (ή των χωρών της ΕΕ γενικότερα). Οι υποτομείς περιλαμβάνουν: τη μεταποίηση με 8,5 τοις εκατό, τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας με 2,7 τοις εκατό και τα ορυχεία και λατομεία με μόλις 0,4 τοις εκατό.

3. Η μεταποίηση συνδέεται κυρίως με την επεξεργασία τροφίμων έντασης εργασίας. Αυτό είναι αρκετά διαφορετικό από την κατάσταση στους περισσότερους άλλους διαχειριστές επιχειρήσεων της ΕΤΑΑ, μεταξύ των οποίων μπορούν να εντοπιστούν τρεις μεγάλες ομάδες. Η πρώτη ομάδα αντιπροσωπεύει χώρες με μεγάλη βιομηχανική βάση, η οποία αναπτύχθηκε τυπικά κατά την εποχή της Αυστροουγγρικής/Πρωσσικής αυτοκρατορίας και προχώρησε περαιτέρω κατά τη σοσιαλιστική εποχή. Αποτελείται από χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, οι οποίες βασίζονται σε βιομηχανίες αυτοκινήτων, μηχανημάτων και ηλεκτρικού εξοπλισμού υψηλής τεχνολογίας, οι οποίες είναι καλά ενσωματωμένες στη γερμανική αλυσίδα εφοδιασμού. Η δεύτερη ομάδα χωρών περιλαμβάνει δύο χώρες της Βαλτικής και δύο χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, με μικρότερο συγκριτικό πλεονέκτημα στη μεταποίηση. Με μόνο το 8,5 τοις εκατό της οικονομίας της να αφιερώνεται στη μεταποίηση, η Ελλάδα είναι η λιγότερο βιομηχανοποιημένη χώρα στην ηπειρωτική Ευρωπαϊκή Ένωση (πλην του Λουξεμβούργου). Σχεδόν τα δύο τρίτα του μεταποιητικού τομέα αποτελείται από τρεις υποτομείς: τα τρόφιμα, το πετρέλαιο και την επεξεργασία βασικών μετάλλων.

Κατασκευαστική δομή, ποσοστό της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας

Πηγή: Eurostat.

4. Οι δραστηριότητες που σχετίζονται με την ακίνητη περιουσία αντιπροσωπεύουν το ένα πέμπτο της οικονομίας. Η σχετική σημασία του κλάδου των ακινήτων στην Ελλάδα είναι διπλάσια από τον μέσο όρο σε άλλες χώρες της Ε.Ε. Η χρηματοδοτική μίσθωση και εκμετάλλευση ακινήτων είναι ο μεγαλύτερος υποτομέας στις δραστηριότητες ακίνητης περιουσίας. Αυτός ο τομέας έδειξε την ισχυρότερη ανθεκτικότητα κατά τη διάρκεια της κρίσης, αντανακλώντας τη σημασία της Ελλάδας ως κύριου τουριστικού προορισμού. Με περίπου 20 εκατομμύρια ξένους τουρίστες ετησίως, η τουριστική βιομηχανία, με το ισχυρό συγκριτικό της πλεονέκτημα, αποτελεί την πιο αξιόπιστη κινητήρια δύναμη ανάπτυξης για την ελληνική οικονομία.

5. Ο δημόσιος τομέας είναι σχετικά μεγάλος. Η δημόσια διοίκηση, η εκπαίδευση και οι κοινωνικές υπηρεσίες αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 20 τοις εκατό της οικονομικής δραστηριότητας, ενώ το ποσοστό σε άλλες χώρες της ΕΕ όπου δραστηριοποιείται η ΕΤΑΑ είναι 15 τοις εκατό κατά μέσο όρο. Η διαφορά μπορεί να εξηγηθεί εξετάζοντας τη δημόσια διοίκηση (συμπεριλαμβανομένης της άμυνας), η οποία αντιπροσωπεύει το 10 τοις εκατό της οικονομικής δραστηριότητας σε σύγκριση με λίγο πάνω από το 6 τοις εκατό κατά μέσο όρο σε άλλα επιχειρησιακά γραφεία της ΕΤΑΑ. Αυτός ο αριθμός είναι έτοιμος να μειωθεί επειδή το νέο πρόγραμμα διάσωσης απαιτεί σημαντικές περικοπές στις στρατιωτικές δαπάνες.

6. Οι εξαγωγές και οι εισαγωγές συγκεντρώνονται σε μεγάλο βαθμό σε προϊόντα πετρελαίου. Το πετρέλαιο αντιπροσωπεύει περίπου το 40 τοις εκατό τόσο των εισαγωγών όσο και των εξαγωγών, με το αργό πετρέλαιο να εισάγεται συνήθως και το διυλισμένο πετρέλαιο να εξάγεται. Σχεδόν το ήμισυ του πετρελαίου εισάγεται από τη Ρωσία, ενώ το ένα τέταρτο εξάγεται στην Τουρκία. Τα τρόφιμα (ιδιαίτερα τα λαχανικά και τα φρούτα), τα χημικά, ο χάλυβας και το αλουμίνιο συγκαταλέγονται στις κύριες εξαγωγές εμπορευμάτων. Τα μηχανήματα και ο εξοπλισμός μεταφορών, συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτρικών μηχανημάτων και των οδικών οχημάτων, είναι η δεύτερη πιο σημαντική κατηγορία εισαγωγών (μετά το πετρέλαιο).

Διάρθρωση εξαγωγών και εισαγωγών, ποσοστό επί του συνόλου

Πηγή: UNCTAD.

7. Οι εξαγωγικοί προορισμοί έχουν γίνει πιο διαφοροποιημένοι τα τελευταία χρόνια. Αν και οι εξαγωγείς, όπως και άλλοι παράγοντες στην υπόλοιπη οικονομία, έχουν υποφέρει έντονα τα τελευταία χρόνια, ορισμένοι έχουν βρει τρόπους να ανακατευθύνουν ορισμένες από τις εξαγωγές τους σε μη ευρωπαϊκές αγορές, καθιστώντας τη χώρα λιγότερο εξαρτημένη από τις αγορές της ευρωζώνης από πριν. Σε γενικές γραμμές, η Ελλάδα εξάγει τώρα περίπου το 1/3 στη γειτονική Νοτιοανατολική Ευρώπη (συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας), το 1/3 στην υπόλοιπη ΕΕ (εξαιρουμένης της γειτονικής Νοτιοανατολικής Ευρώπης) και το 1/3 στον υπόλοιπο κόσμο – βλέπε Διάγραμμα 4.

Εξαγωγές αγαθών ανά προορισμό, ποσοστό επί του συνόλου

Πηγή: UNCTAD.

8. Η σημασία των εξαγωγών προς την Τουρκία έχει αυξηθεί σημαντικά την τελευταία δεκαετία. Το 2006, περίπου το 5 τοις εκατό των ελληνικών εξαγωγών κατευθύνθηκε στην Τουρκία. Μέχρι το 2013, το ποσοστό είχε αυξηθεί στο 12 τοις εκατό. Το πετρέλαιο αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 70% των εξαγωγών εμπορευμάτων από την Ελλάδα προς την Τουρκία. Ακολουθούν οι υφαντικές ίνες, τα πλαστικά και το αλουμίνιο.

9. Μειώθηκαν οι δαπάνες σε εστιατόρια, ξενοδοχεία και ρούχα. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, η ιδιωτική κατανάλωση μειώθηκε σύμφωνα με το ΑΕΠ, αλλά ορισμένοι τομείς επλήγησαν περισσότερο από άλλους. Ιδιωτική κατανάλωση περίπου. 160 δισ. ευρώ το 2008 σε 125 δισ. ευρώ το 2014. Τα εστιατόρια, τα ξενοδοχεία, η ένδυση και η υπόδηση ήταν οι τομείς που επλήγησαν περισσότερο, με συνδυασμένη ζημία 20 δισ. ευρώ (από 41 δισ. ευρώ το 2008 σε 21 δισ. ευρώ το 2014). ). Ο μόνος τομέας όπου οι δαπάνες αυξήθηκαν μεταξύ 2008 και 2014 ήταν ο τομέας της ηλεκτρικής ενέργειας, ως αποτέλεσμα των αυξήσεων των τιμών που εισήχθησαν κατά το πρώτο και το δεύτερο πρόγραμμα διάσωσης.

Ιδιωτική κατανάλωση από διάφορους κλάδους, δισ. ευρώ

Πηγή: Elstat.

10. Οι επενδύσεις μειώθηκαν κατά δύο τρίτα κατά τη διάρκεια της ύφεσης. Το 2008, ο ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου ανήλθε σε περίπου 60 δισεκ. ευρώ. Το 2014 έπεσε μόνο στα 20 δισ. ευρώ. Το ήμισυ αυτής της μεγάλης πτώσης προήλθε από τις χαμηλότερες επενδύσεις σε εξοπλισμό μεταφορών, αλλά οι επενδύσεις σε όλους τους άλλους τομείς μειώθηκαν επίσης, συμπεριλαμβανομένων της γεωργίας, των ορυκτών προϊόντων, των μηχανημάτων και των κατασκευών. Η κλίμακα της μείωσης των επενδύσεων είναι πιο έντονη σε σύγκριση με άλλα στελέχη της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης. Κατά τα χρόνια της άνθησης πριν από την κρίση, το μερίδιο των επενδύσεων στο ΑΕΠ ήταν περίπου 27% στην Ελλάδα, μερικές ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερο από το μέσο όρο των διαχειριστών επιχειρήσεων της ΕΤΑΑ. Μέχρι το 2014, οι επενδύσεις ως μερίδιο του ΑΕΠ στην Ελλάδα ήταν μόλις 10%, λιγότερο από το ήμισυ του μέσου όρου για τους άλλους λειτουργούς της ΕΤΑΑ.

Σχήμα 6: Σχηματισμός παγίου κεφαλαίου