Οι παραστάσεις της ελληνικής όπερας ανεβαίνουν στο πολιτιστικό συγκρότημα της Αθήνας

Πριν από πολλά χρόνια, όταν έγινε επίτιμος πολίτης της Αθήνας, η κλασική μελετήτρια Edith Hamilton στράφηκε στο κοινό της, καθισμένη στα πέτρινα σκαλιά του αρχαίου θεάτρου του Ηρώδη του Αττικού στις πλαγιές της Ακρόπολης και δήλωσε: «Είμαστε όλοι πολίτες. της Αθήνας».

Και σίγουρα έτσι είμαστε. Με όλο τον σεβασμό στα επιτεύγματα των αρχαίων κοινωνιών της Μεσοποταμίας και της Αιγύπτου, είναι μια μικρή πόλη-κράτος στις ακτές της Μεσογείου που τιμούμε σήμερα ως πηγή του δυτικού πολιτισμού.

Αλλά αυτό ήταν πριν από περισσότερα από 2.000 χρόνια. Θα ρωτήσετε, τι άλλο μας έχουν κάνει οι Έλληνες τελευταία από το να γεμίζουν τις σελίδες των εφημερίδων μας με άσχημα οικονομικά νέα;

Δεν πειράζει, όπως συμβαίνει. Πολιτιστικά, η Αθήνα με κίνηση και ρύπανση είναι μια πόλη που μεταμορφώθηκε από τις προετοιμασίες για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, με ένα αποτελεσματικό σύστημα μετρό που διευκολύνει τη ζωή τόσο για τους πολίτες όσο και για τους επισκέπτες.

Η προηγούμενη επίσκεψή μου ήταν πριν από περισσότερο από ένα τέταρτο του αιώνα, όταν παρευρέθηκα στην Επίδαυρο Αθηνών για να δω τον Ρούντολφ Νουρέγιεφ να χορεύει το «Manfred» με το Μπαλέτο της Όπερας της Ζυρίχης.

Αυτή τη φορά, νωρίτερα αυτό το μήνα, με τράβηξαν όχι μόνο τα συνηθισμένα τουριστικά αξιοθέατα του Παρθενώνα και τα μεγαλειώδη μνημεία, αλλά και η ευκαιρία να επισκεφτώ ένα από τα πιο όμορφα νέα πολιτιστικά συγκροτήματα στη Δυτική Ευρώπη, το πολιτιστικό κέντρο του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. και δεν παρακολουθούν ούτε μία ελληνική όπερα αλλά Δύο: την παιδική όπερα, τα «Μαγικά μαξιλάρια» του Γιώργου Δόση, και το σημαντικότερο, την όπερα για ενήλικες «Η δολοφόνος» του Γιώργου Κομενδάκη.

Όπως η νέα όπερα της Κοπεγχάγης, η νέα όπερα της Αθήνας είναι ένα δώρο στην πατρίδα του από έναν αυτοδημιούργητο εκατομμυριούχο (μερικές φορές γνωστό ως Ζακλίν Κένεντι).

Και τι δώρο έκανε ο Σταύρος Νιάρχος μετά τον θάνατό του! Η συντηρητική μοντέρνα δομή του Ιταλού αρχιτέκτονα Renzo Piano στεγάζει την Εθνική Βιβλιοθήκη καθώς και το Αμφιθέατρο Νιάρχος 1.400 θέσεων και ένα θέατρο 700 θέσεων.

Το μικρότερο θέατρο, όπου παρακολούθησε μια συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη, είχε το ίδιο μέγεθος με το προηγούμενο σπίτι της ελληνικής εθνικής όπερας, το Θέατρο Ολύμπια, όπου τραγούδησε η Μαρία Κάλλας μετά την αποφοίτησή της από το Ωδείο Αθηνών.

Τώρα ονομάζεται θέατρο Olympia Maria Callas, με τα αναμνηστικά της Κάλλας να εκτίθενται περήφανα, οι νάνοι μπροστά στο νέο σπίτι της εταιρείας όπερας, μια σύγχρονη εγκατάσταση τρύπα στην τρύπα της οποίας το μεγαλύτερο σπίτι, η Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, μπορεί να φιλοξενήσει μια πλήρη ορχήστρα Wagner.

Η ορχήστρα «The Murderess» του Κομενντάκη μπορεί να ήταν μικρότερη από το μέγεθος του συνόλου Wagner, αλλά ήταν μεγάλη και χρησιμοποιήθηκε πλήρως για να συνοδεύσει ένα από τα πιο επιτυχημένα έργα τέχνης στη σύγχρονη ιστορία της ελληνικής όπερας.

Όχι ότι η ίδια η Εθνική Λυρική Σκηνή είναι παλιά για τα ευρωπαϊκά πρότυπα, καθώς ιδρύθηκε το 1939. Εξακολουθεί να είναι η μοναδική εταιρεία όπερας στην Ελλάδα, αλλά λέγεται ότι είναι πολύ πιο σημαντικός θεσμός από την αποκατάσταση της ελληνικής δημοκρατίας το 1974.

Με παραγγελία της εταιρείας, το «The Murderess» παρήχθη το 2014, αναβίωσε το 2016 και αναβίωσε ξανά για να διακοσμήσει το νέο home theater και ο συνθέτης του είναι πλέον ο καλλιτεχνικός διευθυντής της εταιρείας.

Είναι ένα εξ ολοκλήρου ελληνικό έργο και η τραγική του ιστορία βασίζεται στο μυθιστόρημα του 1903 του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, ευρέως γνωστού ως προστάτη της νεοελληνικής λογοτεχνίας, και διατίθεται σε αγγλική μετάφραση.

Η ταινία αφηγείται την ιστορία μιας διαταραγμένης χήρας που αρχίζει να σπεύδει να δολοφονήσει νεαρά κορίτσια, συμπεριλαμβανομένης της εγγονής της, ως μια πράξη ελέους για να σώσει τους φτωχούς από το τρομακτικό έργο της παροχής προικιών για τον τελικό τους γάμο.

Απίθανος? Λιγότερο στο πλαίσιο της φτωχής κοινωνίας, απεικόνισε την ιστορία, όπως το εκτιμά ξεκάθαρα ακόμη και το σημερινό ελληνικό κοινό.

Είναι μια δυνατή ιστορία και λέγεται αποτελεσματικά. «Η Δολοφόνος» είναι η πέμπτη όπερα του Κουμεντάκη και η ικανότητά του να γράφει αποτελεσματικά σε φωνές είναι εμφανής σε πολλούς σόλο ρόλους καθώς και σε αποσπάσματα για τέσσερις διαφορετικές χορωδίες, συμπεριλαμβανομένης της παιδικής χορωδίας. Μερικές φορές αυτές οι φωνητικές ομάδες λειτουργούν με τρόπο τηλεθέασης παρόμοιο με τις χορωδίες του αρχαίου ελληνικού δράματος.

Η μία φωνή κυριαρχεί ξεκάθαρα, αυτή της ίδιας της «The Murderess», και στον Ελληνοκαναδό χαρακτήρα Mezzo-Soprano Mary Ellen Nessie, η παραγωγή καυχιέται για μια τραγουδίστρια ηθοποιό που ισοδυναμεί με την αποστολή της.

Η παρτιτούρα είναι κυρίως τονική, με το ρεφρέν άλλοτε να τραγουδά πολυφωνικά και ενόργανη γραφή άλλοτε να απηχεί παραδοσιακές πηγές.

Δουλειά στη διεθνή σκηνή; Ενώ είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς το «The Murderess» να έχει τόσο έντονη απήχηση στο μη ελληνικό κοινό, οι άνθρωποι είναι άνθρωποι και τα συναισθήματα που απεικονίζει η όπερα του Κουμεντάκη μοιάζουν αληθινά. Υπό αυτή την έννοια, είμαστε όλοι ακόμα πολίτες της Αθήνας.

Διόρθωση – 2 Ιανουαρίου 2022: Μια παλαιότερη έκδοση αυτής της στήλης κατονόμασε εσφαλμένα τον τραγουδιστή που έπαιξε τον κύριο ρόλο στο “The Murderess”.