σιeauty all around Ένα φωτεινό πρωινό του Απριλίου, η κόρη μου και εγώ ανεβαίνουμε σε έναν δρόμο που έχει χαρακτηριστεί ως μονοπάτι γαϊδουριού στον χάρτη μας για το κυκλαδίτικο νησί της Σίφνου. Οι πεταλούδες πετούν πάνω από γρασίδι με πεζούλια γεμάτες με άγριο λούπινο, κόκκινες παπαρούνες και απαλά πράσινα χόρτα. Ένα λευκό παρεκκλήσι φωτίζεται ενάντια στον γαλάζιο ουρανό. Στην κορυφή ενός λόφου στέκονται το ασημένιο κουβούκλιο ενός ελαιώνα και τα απομεινάρια ενός πετρόμυλου, εκτοξευτήρες και πανιά που απουσιάζουν εδώ και καιρό. Πλησιάζουμε στην άκρη ενός βραχώδους εξάρματος και από κάτω μας εμφανίζεται ένα μωσαϊκό από μπλουζ: είναι το Μυρτώο Πέλαγος και απλώνεται αστραφτερά προς τρεις κατευθύνσεις, σαν στα πέρατα της γης.
Ο δρόμος μας είναι καθαρός. Ωστόσο, διστάζουμε όταν βλέπουμε ότι διασχίζει το χωράφι ενός αγρότη και μαζί του το κοπάδι των αγελάδων του να βόσκει προς ένα πέτρινο βοηθητικό κτήριο. «Ελάτε», μας φώναξε στα ελληνικά, χαμογελώντας καθώς μας ενθάρρυνε να ακολουθήσουμε το μονοπάτι στη χώρα του. Μας χαιρετά εγκάρδια, ρωτάει αν έχουμε καλή έξοδο και μετά συνεχίζει τη δουλειά του.
Από εκεί, περπατάμε σε ένα άλλο λιβάδι γεμάτο λουλούδια και μετά επιστρέφουμε στο γραφικό χωριό Φάρος, μια ομάδα από λευκά κυβικά σπίτια που αγκαλιάζουν έναν κόλπο. Κάποτε το κύριο λιμάνι του νησιού, ο Φάρος είναι ήσυχος σήμερα, γι’ αυτό συνεχίζουμε να περπατάμε στις παραλίες Βλυχό και Αποκοφτό και στον προορισμό μας, τη Μονή Χρυσοπηγής του 16ου αιώνα. Το μοναστήρι βρίσκεται στο τέλος ενός βραχονήσου που χωρίζεται από τη Σίφνο από έναν στενό κόλπο που εκτείνεται σε μια μικρή πεζογέφυρα, το μοναστήρι στέκει περήφανο και άσπρο απέναντι στη θάλασσα.
Μέσα από το δίκτυο των μονοπατιών της Σίφνου μήκους 100 χιλιομέτρων, ήρθαμε στο νησί για μια βόλτα. Το δρομολόγιο της ημέρας ξεκίνησε στο πανέμορφο χωριό Κάστρο στην κορυφή του λόφου, όπου η ενοικίαση Airbnb αποτελεί τη βάση μας για καθημερινές περιπέτειες. Ένας οχυρωμένος μεσαιωνικός οικισμός που χτίστηκε ως λαβύρινθος γύρω από την Ακρόπολη τον 6ο αιώνα π.Χ. Το Κάστρο κατοικείται συνεχώς από την 3η χιλιετία π.Χ. και ήταν η πρωτεύουσα του νησιού μέχρι το 1836, αλλά -όπως στον Φάρο- ο πληθυσμός φαίνεται να είναι λίγος αυτές τις ήρεμες μέρες. πριν την ορθόδοξη γιορτή του Πάσχα. Κάθε πρωί καθώς ξεκινούσαμε, μας υποδέχονταν μια χορωδία από ωδικά πτηνά, κοκόρια, πένθιμα περιστέρια, το χτύπημα των καμπάνων των κατσικιών και το νιαούρισμα των γατών που έμαθαν ότι θα κάνουμε το καλύτερο δυνατό με λίγα κομμάτια φαγητού. . Οι άνθρωποι που βλέπουμε στα στενά, πλακόστρωτα δρομάκια του Κάστρο, προσβάσιμοι μόνο με τα πόδια, μπορούν να μετρηθούν στα δύο χέρια: μια ηλικιωμένη γυναίκα με τα μαύρα που δεν παραλείπει να κάνει μια παραγγελία για καλημέρα για εμάς, ένας παπάς του χωριού που διδάσκει να παίζει βιολί και το λαούτο στο Σοκάκι από το σπίτι μας. Διαμονή, εκκλησία του δρόμου και ένα σωρό τουρίστες, όπως εμείς, είναι εδώ για μια βόλτα.
Το Κάστρο είναι σαν ένα ζωντανό μουσείο, με σαρκοφάγους και άλλα κειμήλια διάσπαρτα στους δρόμους, ωστόσο τα καφέ και τα μπαρ του είναι κλειστά αυτή την εποχή του χρόνου. Δεν υπάρχουν αρκετοί ντόπιοι για να διασφαλίσουν ότι θα διατηρούνται ανοιχτά όλο το χρόνο, ούτε και αρκετοί τουρίστες. Οι περισσότερες από τις επιχειρήσεις του Κάστρου θα ανοίξουν το Σαββατοκύριακο του Πάσχα και στη συνέχεια θα κλείσουν ξανά μέχρι την υψηλή περίοδο τον Ιούλιο και τον Αύγουστο.
Όμως, σιγά σιγά, τα μονοπάτια αλλάζουν τη γιορτή και λιμοκτονία του τουρισμού στη Σίφνο, λέει ο Moscha Diareme, ιδιοκτήτης Ξενοδοχείο Νύμφης στην παραλιακή πόλη Καμάρες. «Ο αριθμός των ανθρώπων που ταξιδεύουν εδώ αυξάνεται λόγω των μονοπατιών», λέει. «Φτάνουν τον Σεπτέμβριο, αφού τελειώσει η υψηλή περίοδος και συνεχίζουν να έρχονται μέχρι τον Ιούνιο, μέχρι να κάνει πολύ ζέστη για περπάτημα και τα ξενοδοχεία να γεμίσουν με άλλους τουρίστες. Για τους ανθρώπους που έρχονται στις παραλίες, δεν υπάρχει τίποτα να κάνουν εδώ για εννέα ή 10 μήνες το χρόνο. Αλλά για ανθρώπους σαν εσάς, υπάρχει μια ωραία βόλτα σχεδόν όλο το χρόνο».
Η Diarem σημείωσε την αύξηση του τουρισμού με βάση το περπάτημα το 2017. «Εκείνη η χρονιά, όπως και το 2018 και το 2019, ήταν καλά χρόνια λόγω των πεζών. Είναι ήσυχοι άνθρωποι, αλλά εξακολουθούν να τους αρέσει να ξυπνούν σε ένα ωραίο μέρος και να περνούν καλά πρωινό. Όταν τελειώσουν το περπάτημα. Όλη την ημέρα θέλουν ακόμα να χαλαρώσουν, να δειπνήσουν και να ψωνίσουν. Λέμε εδώ, “Αν είχαμε περισσότερα σκάφη, θα είχαμε περισσότερη δουλειά.” Τώρα, λόγω των πεζών, έχουμε περισσότερα σκάφη – Οι πεζοί επεκτείνουν την τουριστική μας περίοδο· μεγαλώνουν την οικονομία μας».
Ως αποτέλεσμα, λέει, περισσότεροι νέοι μένουν στη Σίφνο και άλλοι μετακομίζουν εδώ, χωρίς οικογενειακές συνδέσεις με το νησί, λόγω της μεταβαλλόμενης οικονομίας.
Η Άννα Γκρέκο είναι ένα από αυτά τα παιδιά. Γεννημένη στη Θεσσαλονίκη, στην ηπειρωτική χώρα, επισκέφτηκε τη Σίφνο στα είκοσί της. Ήταν παθιασμένη περιπατητής, είχε αιχμαλωτίσει το νησί και τα μονοπάτια του – και έμεινε. Σήμερα είναι ιδιοκτήτρια και λειτουργεί μια εταιρεία ξεναγών, Πεζοπορία στη Σίφνο. «Σε μια βόλτα βλέπεις τη μυκηναϊκή ακρόπολη, γεράκια, αετούς, σπάνια είδη λουλουδιών και δέντρων. Σε συντροφεύουν αρώματα ρίγανης, θυμαριού, αλμυρού και φασκόμηλου».
Όπως με πολλούς που συναντάμε εδώ, η αγάπη της Γραικού για τη Σίφνο είναι μεταδοτική.
Τα μονοπάτια ήταν πάντα εδώ, λέει ο Γκρέικο. Πριν κατασκευαστούν δρόμοι και τα αυτοκίνητα γίνουν συνηθισμένα, οι Ενετοί τα χρησιμοποιούσαν για να μετακινούνται από χωριό σε χωριό, να φτάσουν στις πολλές εκκλησίες και τα ξωκλήσια του νησιού και να φτάσουν στα χωράφια τους. Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών, όταν οι νέοι εγκατέλειψαν τη γεωργία για να εργαστούν στην αναπτυσσόμενη τουριστική οικονομία του νησιού ή εγκατέλειψαν εντελώς το νησί, πολλά μονοπάτια ερειπώθηκαν. Ελάχιστοι ταυτοποιήθηκαν με συνέπεια ή ανατέθηκαν σωστά.
Το 2015, ο δήμος του νησιού αποφάσισε να επενδύσει στα μονοπάτια και να τα προωθήσει στους τουρίστες. Αλλά πρώτα, έπρεπε να το φτιάξουν, να το σημαδέψουν και να το χαρτογραφήσουν. Για βοήθεια, απευθύνθηκαν σε μια οργάνωση που ονομάζεται Διαδρομές Ελλάδας.
Η Paths of Greece, που ιδρύθηκε το 2010 από τον Φοίβο Τσαραβόπουλο, αναπτύσσει δίκτυα μονοπατιών σε όλη τη χώρα. Ο Τσαραβόπουλος εντοπίζει τις απαρχές της οργάνωσης στο 2008 και το νησί των Κυθήρων, στο νότιο άκρο της χερσονήσου της Πελοποννήσου. Όταν επισκέφτηκε για να περπατήσει τα ιστορικά σοκάκια του νησιού, βρήκε πολλά από αυτά παραμελημένα και κατάφυτα. «Μου πέρασε από το μυαλό ότι ένα ζωτικό κομμάτι της ιστορίας των Κυθήρων εξαφανιζόταν μαζί με τις πίστες», λέει.
Επικοινώνησε με το Ketherian Foundation for Culture and Development για την αποκατάστασή του. Έκτοτε έχουν επενδυθεί πάνω από 140 χιλιάδες ευρώ στα δρομολόγια του νησιού. Ενώ ο Τσαραβόπουλος εργαζόταν για να βοηθήσει τους Κυρίστες να αναζωογονήσουν τα μονοπάτια τους, σοκαρίστηκε που υπήρχαν αμέτρητα αρχαία μονοπάτια σε όλη την Ελλάδα και, εάν αναπτυχθούν, θα μπορούσαν να προσελκύσουν πεζοπόρους και να δημιουργήσουν μια σταθερή και βιώσιμη πηγή εισοδήματος για τις αγροτικές κοινότητες.
Μια μελέτη που διεξήχθη από το Κυθηρικό Ίδρυμα από το 2012 έως το 2016 έδειξε ότι τα μονοπάτια των νησιών απέφεραν 1,8 εκατομμύρια ευρώ σε έσοδα εκτός εποχής. «Όπου κι αν βρίσκονται, τα δίκτυα μονοπατιών σταθεροποιούν την εποχικότητα του παραδοσιακού μαζικού τουρισμού», λέει ο Τσαραβόπουλος. “Οι άνθρωποι δεν έρχονται για βόλτες το καλοκαίρι, έρχονται κατά τη διάρκεια της ύφεσης.”
Επιπλέον, λέει ο Ρήγας Ζέφριο, Διευθυντής Προγράμματος του Ιδρύματος Ketherian, ο τουρισμός που βασίζεται στο περπάτημα δημιουργεί χρήματα που μένουν στην κοινότητα. «Βλέπουμε ότι οι τοπικές οικογενειακές επιχειρήσεις επωφελούνται από τα δρομολόγια, ενώ, για παράδειγμα, οι οργανωμένες εκδρομές, τα all-inclusive θέρετρα και τα κρουαζιερόπλοια προσφέρουν συνήθως λιγότερα οφέλη για τις τοπικές επιχειρήσεις».
Ο Ζφεριώ προσθέτει ότι οι προκλήσεις που δημιουργεί ο μαζικός τουρισμός δεν περιορίζονται στην οικονομία, ιδιαίτερα λόγω της κλιματικής κρίσης. Ξαφνικά, έχετε 25.000 άτομα αντί για 3.000 και όλοι χρειάζονται ντους και πρόσβαση σε πόσιμο νερό. Διαδίδοντας τον τουρισμό καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, ομαλοποιούμε την κατανάλωση νερού και αξιοποιούμε καλύτερα τις υπάρχουσες υποδομές, όπως ξενοδοχεία και εστιατόρια. Για να αναπτύξετε περαιτέρω τον τουρισμό την υψηλή περίοδο, θα χρειαστεί να δημιουργήσετε περισσότερες υποδομές. Αυτό αυξάνει τις εκπομπές άνθρακα και μπορεί να οδηγήσει σε αστική εξάπλωση. Θέλουμε να μειώσουμε τις εκπομπές και να αποτρέψουμε τον ερπυσμό. Οι πίστες μας βοηθούν να τα κάνουμε όλα αυτά».
Στη Σίφνο, οι Paths of Greece συνεργάστηκαν με το δήμο, τους κατοίκους της περιοχής και τους εθελοντές για την έρευνα, τη σήμανση μιας διαδρομής και την ανοικοδόμηση ενός δικτύου 19 μονοπατιών. Ενώ το ενδιαφέρον της κοινότητας είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχία κάθε έργου πίστας, λέει ο Τσαραβόπουλος, μερικές φορές αρχικά αντιμετώπισε σκεπτικισμό. “Ευτυχώς, δεν κράτησε. Όταν οι ντόπιοι βλέπουν ανθρώπους να ταξιδεύουν στην περιοχή τους για να περπατήσουν τα μονοπάτια των προγόνων τους, εμπνέονται να περπατήσουν και αυτοί μαζί τους.” Σήμερα δημιουργούνται πεζοπορικοί σύλλογοι τόσο στη Σίφνο όσο και στα Κύθηρα. Τα μέλη συγκεντρώνονται τακτικά για να περπατήσουν και να βοηθήσουν στη συντήρηση των συστημάτων λωρίδων.
Αν και ήσυχο στο Κάστρο, υπάρχει ζωή στο νησί κατά τη διάρκεια της εβδομάδας που είμαστε εκεί με την κόρη μου. Για δείπνο πηγαίνουμε συχνά με το ενοικιαζόμενο αυτοκίνητό μας στις πόλεις της Απολλωνίας ή του Αρτεμώνα που έχουν σταθερό πληθυσμό όλο το χρόνο και τα εστιατόρια, τα αρτοποιεία και τα καταστήματα είναι ανοιχτά για δουλειά. Η αγαπημένη μας παμπ είναι στις Καμάρες όπου μας αρέσει επίσης ένα μαγαζί που πουλά ντόπιο μέλι, γλυκά και κεραμικά. Όπου κι αν πάμε στη Σίφνο, επώνυμα μονοπάτια διασταυρώνονται με δρόμους και χωριά, βλέπουμε και συναντάμε τους τουρίστες που βρίσκονται εδώ για εξερεύνηση.
Επιστρέφοντας στο Κάστρο από τη Μονή Χρυσοπηγής, στο μονοπάτι που σημειώνεται ως Donkey Road, είδαμε με την κόρη μου έναν γάιδαρο και έναν ασπρομάλλη να τον καβαλούν. Μέσα σε λίγες στιγμές, καθώς αυτή είναι η Ελλάδα όπου οι άνθρωποι αισθάνονται ζεστοί σαν τον ήλιο, γνωρίζουμε ότι αυτός ο 78χρονος άνδρας ταξιδεύει καθημερινά αυτή τη διαδρομή για να ελέγξει τα πρόβατά του, να περιποιηθεί έναν ελαιώνα και να επισκεφτεί ένα παρεκκλήσι.
«Από μικρός περπατούσα σχεδόν κάθε μέρα αυτή τη διαδρομή», μας λέει όταν τον ρώτησα για τα μονοπάτια του νησιού. Δείχνοντας τη θάλασσα, προσθέτει: «Τα σοκάκια μας δίνουν ελιές, μας δίνουν γάλα και τυρί, μας δίνουν τον Θεό — και μας δίνουν ομορφιά». Με ρωτάει ξεκάθαρα «συμφωνείς;».
Κούνησα το κεφάλι μου ενθουσιασμένος. “Ναι, σίγουρα. Ναι, ναι”, λέω.
επίσκεψη pathsofgreece.grΚαι το sifnostrails.com Και το kytheratrails.gr
“Ερασιτέχνης διοργανωτής. Εξαιρετικά ταπεινός web maven. Ειδικός κοινωνικών μέσων Wannabe. Δημιουργός. Thinker.”