Η οικονομία της αγοράς άκμασε στην αρχαία Ελλάδα πριν από 3.000 χρόνια

Αναλύοντας δείγματα ιζημάτων που ελήφθησαν από έξι τοποθεσίες στη νότια Ελλάδα, μια διεθνής ομάδα ερευνητών υποστήριξε πρόσφατα ότι μια οικονομία της αγοράς άνθισε στην αρχαία Ελλάδα 3.000 χρόνια νωρίτερα από ό,τι πιστευόταν προηγουμένως.

Οι ερευνητές έχουν εντοπίσει τάσεις στην παραγωγή δημητριακών, ελιάς και αμπέλου που υποδεικνύουν σημαντικές αλλαγές στη γεωργική παραγωγή μεταξύ 1000 π.Χ. και 600 μ.Χ.

Αυτές οι αλλαγές δείχνουν ότι η αρχαία Ελλάδα είχε μια οικονομία της αγοράς που ανταποκρινόταν στο νόμο της προσφοράς και της ζήτησης χιλιάδες χρόνια πριν από τη σύγχρονη βιομηχανική επανάσταση.

Αυτό θα έκανε για άλλη μια φορά την Ελλάδα τον τόπο της πρώτης στον κόσμο – της πρώτης οικονομίας αγοράς στον κόσμο.

Αυτό σημαίνει επίσης ότι η Ελλάδα είχε ένα σχετικά καλά ανεπτυγμένο σύστημα αγοράς που χρονολογείται πριν από 2.600 χρόνια πριν ακόμη η Αθήνα γίνει δημοκρατία υπό τον μεγάλο πολιτικό Περικλή.

Το διεθνές εμπόριο ήρθε πριν από την έλευση της δημοκρατίας

Αντί να ζουν απλώς καλλιεργώντας αυτό που τα τοπικά χωριά έβρισκαν δυνατό, οι αγρότες στην αρχαιότητα σχεδίαζαν τις καλλιέργειές τους σύμφωνα με τις ανάγκες του διεθνούς εμπορίου.

Αυτό σημαίνει ότι χωριστές μεμονωμένες αγορές για το αγαθό ενός καταναλωτή θα συγχωνευθούν με άλλες αγορές για να σχηματίσουν μια μεγάλη αγορά, που προορίζεται για εμπορικές συναλλαγές σε μεγάλη κλίμακα.

Ο Adam Izdebsky του Jagiellonian University στην Κρακοβία της Πολωνίας και του Ινστιτούτου Max Planck για την Επιστήμη της Ανθρωπίνων Ιστορίας μαζί με συναδέλφους του, σε έρευνα που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο Οικονομικό περιοδικό Από το Oxford University Press, λέει ότι αυτό είναι απόδειξη μιας πραγματικής οικονομίας της αγοράς εκείνης της εποχής.

Είναι από καιρό γνωστό ότι το εμπόριο υπήρχε μεταξύ ομάδων ανθρώπων ήδη από τη νεολιθική περίοδο πριν οι άνθρωποι εφεύρουν τον τροχό ή ακόμα και εξημερώσουν άλογα.

Η έννοια του χρήματος, ακόμη και της παραχάραξης ήταν παρούσα και εκείνη την εποχή.

Ωστόσο, οι μελετητές έχουν πλέον συνδυάσει διαφορετικούς τομείς επιστημονικής έρευνας για να παράσχουν στοιχεία για μια οικονομία της αγοράς στην αρχαία Ελλάδα – ακόμη και στις περιοχές γύρω από τη Μαύρη Θάλασσα όπου εγκαταστάθηκαν οι Έλληνες – που χαρακτηρίζονται από ολοκληρωμένη αγροτική παραγωγή και μεγάλη επέκταση του εμπορίου.

Μάλιστα, λένε οι ερευνητές, όσο πιο κοντά βρίσκονται οι αγρότες στη Μαύρη Θάλασσα, τόσο πιο έντονο είναι αυτό το φαινόμενο. Αυτοί οι άνθρωποι ήταν ήδη πολύ εξαρτημένοι από την εισαγωγή σιτηρών σε αντάλλαγμα για την εξαγωγή ελαιολάδου και κρασιού.

Εξειδίκευση στην καλλιέργεια της ελιάς και του σταφυλιού

«Για να μπορέσουμε να πληρώσουμε τις εισαγωγές, υπάρχει εξειδίκευση στην καλλιέργεια της ελιάς και του αμπελιού. Αυτό που δείξαμε, που υπήρχε πολύ νωρίτερα από τη ρωμαϊκή εποχή, είναι πόσο βαθιά ήταν η εξάρτηση από το εμπόριο για επιβίωση», επισημαίνει ο Izdebsky.

Στον τομέα της οικονομίας, η έννοια της οικονομίας της αγοράς θεωρείται σε μεγάλο βαθμό ένα σύγχρονο φαινόμενο.

Οικονομολόγοι με επιρροή, όπως ο Καρλ Μαρξ και ο Μαξ Βέμπερ, έχουν υποστηρίξει ότι παρόλο που υπήρχαν αγορές στην αρχαιότητα, οι οικονομίες στις οποίες οι δομές παραγωγής και διανομής ανταποκρίνονταν στους νόμους της προσφοράς και της ζήτησης αναπτύχθηκαν μόλις πρόσφατα τον δέκατο ένατο αιώνα.

Ωστόσο, μια πρόσφατη μελέτη από μια διεθνή ομάδα ερευνητών χρησιμοποιεί την παλαιοντολογία ή τη μελέτη υπολειμμάτων γύρης που εξάγονται από ανασκαμμένα ιζήματα, για να αμφισβητήσει αυτή την πεποίθηση και να δώσει στοιχεία για την ολοκληρωμένη οικονομία της αγοράς που βρέθηκε στην αρχαία Ελλάδα.

Η ενοποίηση της αγοράς ξεκίνησε στην αρχαία Ελλάδα πολύ νωρίτερα

Χρησιμοποιώντας δημόσια διαθέσιμα δεδομένα από την Ευρωπαϊκή Βάση Δεδομένων Γύρης, καθώς και δεδομένα από άλλους ερευνητές, οι ερευνητές ανέλυσαν τη γύρη από 115 δείγματα που ελήφθησαν από έξι τοποθεσίες στη νότια Ελλάδα για να μετρήσουν την αλλαγή του τοπίου κατά τα χρόνια που μελετήθηκαν.

Χρησιμοποιώντας χρονολόγηση με ραδιενεργό άνθρακα, οι ερευνητές παρακολούθησαν την αλλαγή στις ποσοστιαίες τιμές μεμονωμένων φυτικών ειδών μεταξύ 1000 π.Χ. και 600 μ.Χ. και παρατήρησαν μείωση της γύρης από δημητριακά, βασικό στοιχείο της αρχαίας ελληνικής διατροφής, κατά την περίοδο της φαινομενικής αύξησης του πληθυσμού.

Τα δεδομένα της γύρης δεν μπορούν να αποδείξουν ποιο σιτάρι ήταν πιο συνηθισμένο στην καλλιέργεια, αλλά ο Izdebsky λέει ότι «οι γραπτές πηγές δείχνουν ότι προτιμήθηκε το σιτάρι».

Αυτή η μείωση σημειώθηκε ταυτόχρονα με την αύξηση της αναλογίας της γύρης της ελιάς και του χρωμίου. Αυτές οι τάσεις εγείρουν ένα σημαντικό ερώτημα: Γιατί οι ντόπιοι παραγωγοί επιλέγουν να καλλιεργούν ελιές και αμπέλια αντί για δημητριακά, όταν η ζήτηση για αυτή τη βασική τροφή θα πρέπει να είναι υψηλή και να συνεχίζει να αυξάνεται καθώς αυξάνεται ο πληθυσμός;

Στη νέα μελέτη, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα δεδομένα γύρης από τη νότια Ελλάδα αποκαλύπτουν μια εξαγωγική οικονομία που βασίζεται σε καλλιέργειες σε μετρητά στις αρχές της Αρχαϊκής περιόδου, κυρίως μέσω της ελαιοκαλλιέργειας.

Αν και τα αρχαιολογικά στοιχεία από αυτές τις περιόδους τεκμηριώνουν την κίνηση των εμπορευμάτων, τα μετρήσιμα δεδομένα για την ολοκλήρωση της αγοράς και τις διαρθρωτικές αλλαγές στη γεωργική παραγωγή ήταν μέχρι στιγμής πολύ περιορισμένα.

«Σε αυτό το άρθρο, παρουσιάζουμε τα αρχεία γύρης ως μια νέα πηγή ποσοτικών δεδομένων στην αρχαία οικονομική ιστορία», λέει ο επικεφαλής συγγραφέας Adam Izdebsky.

Από τη λάσπη στην οικονομία της αγοράς

Πριν καταλήξουν στα συμπεράσματά τους, οι ερευνητές συνέκριναν τις τάσεις που παρατήρησαν στα δεδομένα γύρης με τρεις άλλες πηγές δεδομένων στην πρωτοποριακή επιστημονική τους εργασία.

Πρώτον, παρατήρησαν μείωση της γύρης από ακαλλιέργητα τοπία που αντιστοιχεί σε κάθε αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που ζουν στους οικισμούς.

Στη συνέχεια, οι ερευνητές αναζήτησαν στοιχεία αυξημένης εμπορικής δραστηριότητας όπως φαίνεται στα ναυάγια στη Μεσόγειο, τα οποία χρησιμοποιούνται συνήθως για την εκτίμηση του θαλάσσιου εμπορίου και της γενικής οικονομικής δραστηριότητας.

Περιορίζοντας την αναζήτησή τους σε ναυάγια από την κατάλληλη περίοδο και περιοχή, οι μελετητές σημείωσαν στη συνέχεια τάσεις στα ναυάγια τόσο στην αρχαία ελληνική όσο και στη ρωμαϊκή εποχή, σύμφωνα με τις τάσεις στη γύρη, τις ελιές, τα αμπέλια και τη γεωργία.

Και οι δύο πηγές δεδομένων υποδεικνύουν μια οικονομική άνθηση τον πρώτο και δεύτερο αιώνα μ.Χ., μια παρακμή τον τέταρτο και τον πέμπτο αιώνα και μια μικρότερη έκρηξη τον έκτο αιώνα.

Τέλος, οι ερευνητές εξέτασαν τις τάσεις παρουσίας μεγάλης κλίμακας πατητηρίων λαδιού και κρασιού στη Μεσόγειο.

Η παρουσία αυτών των μηχανών, αν και δεν υπάρχουν στην Ελλάδα, υποδηλώνει ένα μοτίβο ευρειών οικονομικών τάσεων στην περιοχή και μεταβαλλόμενα κίνητρα για μαζική παραγωγή ελαιολάδου και κρασιού.

Για άλλη μια φορά, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι τάσεις στα αρχαιολογικά ευρήματα για τα πατητήρια λαδιού και κρασιού ήταν σύμφωνες με τις τάσεις στην παραγωγή δημητριακών, ελιάς και αμπέλου.

Δεδομένου ότι η εμφάνιση των ολοκληρωμένων αγορών και των καπιταλιστικών οικονομιών στην πρώιμη σύγχρονη περίοδο πιστεύεται ότι βρίσκεται στη ρίζα του Ανθρωπόκαινου, της τρέχουσας εποχής κατά την οποία η ανθρωπότητα έχει γίνει μια σημαντική γεωλογική δύναμη, αυτή η μελέτη δείχνει ότι οι δομικές εξελίξεις που συνέβησαν σε κλίμακα μέσω του ευρωπαϊκού αποικισμού από τον δέκατο πέμπτο αιώνα και μετά ήταν Ήταν ήδη δυνατό πριν από αρκετές χιλιάδες χρόνια.