Φοιτητική Διαμονή: Ένας Ελληνικός Οδηγός Χρήστη

Μέλη φοιτητικών σωματείων κατέλαβαν την πρυτανεία του Πανεπιστημίου Αθηνών την Πέμπτη σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τα σχέδια για ιδιωτικά πανεπιστήμια.

Καριέρα: Αυτή η λέξη-κλειδί χρονολογείται από το μακρινό 1973 και αντηχεί με αμείωτη ένταση μέχρι σήμερα. Οι πανεπιστημιουπόλεις σε όλο τον κόσμο πήραν φωτιά, με αποκορύφωμα την Αθήνα: εκδηλώσεις στη νομική σχολή τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο, μετά εκδηλώσεις στο Πολυτεχνείο, κυρίως το περίφημο τριήμερο της κατάληψης τον Νοέμβριο που κορυφώθηκε με αιματοχυσία. Στην πραγματικότητα, το «The Strawberry Statement», μια νέα ταινία που επηρέασε βαθιά τη νεολαία κατά τη διάρκεια του ελληνικού καθεστώτος, προσέφερε μια συγκλονιστική απεικόνιση της αντιπολεμικής απεργίας των φοιτητών στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης λίγα χρόνια νωρίτερα.

Ως εκ τούτου, η πρακτική εισήχθη από έξω. Ωστόσο, το Πολυτεχνείο ανέπτυξε μια ηρωική φαντασία, ασχολούμενος άμεσα με την τοπική παράδοση των «πολιορκημένων ελεύθερων». Στη μεταδικτατορική περίοδο, η μνήμη της μυθοποιημένης πλέον Εξέγερσης του Νοέμβρη, γνωστής ως «Μεταπολίτευση», θα δημιουργούσε έναν κώδικα αμφισβήτησης της εξουσίας και θα καθιέρωσε τη γραμματική και το συντακτικό του πώς θα εκφραζόταν η διαμαρτυρία των νέων στην Ελλάδα. Οι καταλήψεις του τμήματος χημείας και της νομικής σχολής το 1979, διαμαρτυρόμενοι για τον περιβόητο Νόμο 815 που στόχευε «να βάλει τάξη στα πανεπιστήμια», σηματοδότησε μια εποχή που χαρακτηρίζεται ακόμη από τον ακτιβισμό όλων των μορφών αριστερών φοιτητικών οργανώσεων. Αξιοσημείωτο είναι ότι το ΚΚΕ επέκρινε έντονα τις καταλήψεις εκείνης της ημέρας ως μια μορφή διαμαρτυρίας που «δεν συμβάλλει στους σημερινούς αγώνες». Τελικά ο Κωνσταντίνος Καραμανλής απέσυρε το νόμο το 1980.

Η έννοια του πανεπιστημιακού ασύλου, που παραβιάστηκε από αστυνομική έφοδο στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, μέρες πριν από το πραξικόπημα του Απριλίου 1967, οδήγησε στην πλήρη κατάργηση του νόμου για το άσυλο με τα χρόνια. METABOLIDEFC. Το 1982, με την εισαγωγή της «Συνταγματικής Πράξης», το κυρίαρχο τότε κόμμα του ΠΑΣΟΚ καθιέρωσε ένα αυστηρό νομικό πλαίσιο που απέτρεπε σημαντικά κάθε καταπάτηση του ασύλου από την αστυνομία. Εν τω μεταξύ, ο νόμος έδινε στους φοιτητές το δικαίωμα συμμετοχής στην πανεπιστημιακή διακυβέρνηση, προοδευτικό αίτημα της εποχής με δυσάρεστες συνέπειες. Μετά από μια σειρά βίαιων καταλήψεων του Πολυτεχνείου από αναρχικούς, επί κυβέρνησης Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, υπήρξαν καταλήψεις μαθητών και λυκείων που διαμαρτύρονταν για τον «Νόμο Κοντογιανόπουλου» που φέρει το όνομα του Νεοδημοκρατικού Υπουργού Παιδείας Βασίλη Κοντογιανόπουλου.

Αυτός ο νόμος θεωρήθηκε ως ολοκληρωτική οπισθοδρόμηση και οι καταλήψεις είχαν διαρκή αντίκτυπο. Η μεταρρύθμιση τελικά αποσύρθηκε, ενώ παρόμοια μοίρα περίμενε ένας άλλος, αυτή τη φορά ο σοσιαλιστής, υπουργός Παιδείας, Γεράσιμος Αρσένης, ο οποίος, σύμφωνα με ένα δημοφιλές φοιτητικό σύνθημα της εποχής, αναγκάστηκε να «φύγει» στο τέλος του δεκαετία. . Ακόμη και η δημοφιλής κωμική σειρά «Οι Απαράδεκτοι», που έσπασε τηλεοπτικά ρεκόρ τη δεκαετία του 1990, είχε ένα επεισόδιο το 1973 στο οποίο ο Σπύρος, ένας από τους βασικούς χαρακτήρες που συχνά καυχιόταν ότι ήταν «μέσα στο πολυτεχνείο», είχε μια ατυχή εμπειρία. Πλησιάζει πολύ την ενασχόληση της νιότης – πνίγεται στα τυρόπηγμα.

Το 2007, ο «Νόμος Τζιανάγκο», που πήρε το όνομα της αείμνηστης συντηρητικής υπουργού Παιδείας Μαριέττας Γιαννάκου, καταργήθηκε αρχικά μετά από ένα νέο κύμα διαμαρτυριών κατά της πρότασης τροποποίησης ενός αμφιλεγόμενου άρθρου του Συντάγματος που αφορούσε τα ιδιωτικά πανεπιστήμια από τον τότε πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή. Με την έγκριση του αρχηγού της σοσιαλιστικής αντιπολίτευσης Γιώργου Παπανδρέου. Οι εκτεταμένες διαμαρτυρίες στα σχολεία σε όλη τη χώρα ανάγκασαν το ΠΑΣΟΚ να αποσύρει τον οριστικό υπουργικό νόμο, δεδομένης της καθυστερημένης ανατροπής του, παρά την αρχική του υπεράσπιση για συνταγματική τροποποίηση. Προανήγγειλε τα γεγονότα του Δεκεμβρίου 2008 και την κρίση που ακολούθησε. Είναι όλο αυτό μοναδικό στην Ελλάδα; Οχι ξεκάθαρο. Για παράδειγμα, δεν είναι τυχαίο ότι η λεγόμενη «Διαδικασία της Μπολόνια» της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης οδήγησε σε σημαντικές καταλήψεις στις ιταλικές πανεπιστημιουπόλεις το 2009-10.

Οι γαλλικές φοιτητικές κινητοποιήσεις ακολούθησαν σημαντικά κύματα κατοχής στις δεκαετίες του 1980 και του 1990, συμπεριλαμβανομένης της κατάληψης της Σορβόννης για πρώτη φορά από τον Μάιο του 1968, όταν η κυβέρνηση Σιράκ-Βιλπίν ανέτρεψε τους πρώτους νόμους για τις συμβάσεις εργασίας. Πιο πρόσφατα, το 2023, τα γερμανικά πανεπιστήμια καταλήφθηκαν από φοιτητές που διαμαρτύρονταν για την αδράνεια της κυβέρνησης για την κλιματική αλλαγή και παρόμοιες κινήσεις σημειώθηκαν σε πανεπιστήμια σε όλη την Πορτογαλία, την Ισπανία, το Βέλγιο και την Τσεχική Δημοκρατία. “Τέλος στο Απολίθωμα – Κατοχή!” σύνθημα. Έχει γίνει σύμβολο.

Το ακόμη πιο συγκλονιστικό εδώ είναι ότι ενώ τα προβλήματα στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια είναι σχεδόν πανομοιότυπα (εντατικοποίηση, άσυλο, άρθρο 16), το φάσμα των δραστηριοτήτων και το περιεχόμενο των φοιτητικών κινημάτων σε άλλες χώρες έχει εξελιχθεί και διευρυνθεί. Αυτό είναι που συμβάλλει στην αίσθηση του déjà vu και στη συνεχή επανάληψη. Σαν τον μονότονο απόηχο των ψαλμωδιών τους.

Ο Κωστής Κορνέτης είναι Καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης (Universitat Autónoma de Madrid).