Η ιστορία του Ελληνισμού στην Αλεξάνδρεια, η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Αιγύπτου, χρονολογείται πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια και χαρακτηρίζεται από τον Μέγα Αλέξανδρο που τοποθετεί την πρώτη πέτρα ως μέρος των πρώτων δρόμων της πόλης το 331 π.Χ.
Η Ελληνιστική Αλεξάνδρεια ήταν διάσημη για το φάρο της (Φάρος), ένα από τα Επτά Θαύματα του Αρχαίου Κόσμου. Η μεγαλύτερη βιβλιοθήκη της (η μεγαλύτερη στον αρχαίο κόσμο). Και η δειλία της, που ήταν ένα από τα επτά θαύματα του Μεσαίωνα.
Η Αλεξάνδρεια ήταν κάποτε η δεύτερη πιο ισχυρή πόλη της αρχαίας Μεσογείου, μετά τη Ρώμη.
Στη σύγχρονη εποχή, οι Έλληνες άρχισαν να εγκατασταθούν ξανά στην Αλεξάνδρεια τον δέκατο όγδοο και δέκατο ένατο αιώνα. Η Αλεξάνδρεια πέρασε από ένα νέο κύμα μετανάστευσης λίγο μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821, σηματοδοτώντας την αρχή της επονομαζόμενης Ευρωπαϊκής Εποχής της πόλης.
Η ελληνική κοινωνία έχτισε ισχυρούς δεσμούς στην πόλη
Στις αρχές του εικοστού αιώνα, υπήρχαν πάνω από 120.000 Έλληνες που ζούσαν στην Αλεξάνδρεια, η οποία αποτελούσε τη μεγαλύτερη ξένη κοινότητα της πόλης εκείνη την εποχή. Τα μέλη του διαθέτουν μεγάλο αριθμό κοινωνικών συλλόγων, αθλητικών συλλόγων και ιδρυμάτων που προωθούν καλλιτεχνικές δραστηριότητες, καθώς και λογοτεχνικές εκδόσεις.
Η ελληνική μετανάστευση στην Αλεξάνδρεια συνεχίστηκε μέχρι τη δεκαετία του 1950, όταν χιλιάδες Έλληνες εγκατέλειψαν τη θέση τους να ξεφύγουν από πολέμους και ακραία φτώχεια. Άλλοι κινήθηκαν με την ελπίδα να ξεκινήσουν μια νέα, πιο ευημερούσα ζωή.
Σύμφωνα με τον Paris Macriss, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ελληνικής κοινότητας στην Αλεξάνδρεια, ίσως υπήρχαν 200.000 Έλληνες που ζούσαν στην Αλεξάνδρεια στις αρχές της δεκαετίας του 1950.
Το Abrahamamic ήταν κάποτε η ελληνική συνοικία. Εκείνη την εποχή ονομαζόταν «Μικρό Παρίσι», λέει η Ilene Konedy, που θυμάται πολλά από τα νυχτερινά κέντρα «μπουζούκι» που συχνάζουν Έλληνες και άλλες εθνικότητες.
Θα πάμε στο “Ένωσις”, στο ιστιοπλοϊκό κλαμπ, στο “Delices”, το οποίο ήταν και εξακολουθεί να είναι ένα εστιατόριο, και επιδόρπια, και είναι Έλληνας. Αυτοί ήταν οι ιστότοποί μας. Τα περισσότερα καταστήματα ήταν ελληνικά ή ιταλικά. Ήταν πολύ πιο παγκόσμιο εκείνη την εποχή », θυμάται η Ageliki Nyaro.
Οι Έλληνες τα πήγαν καλά στην Αίγυπτο, και άκμασαν στον επιχειρηματικό κόσμο καθώς και στον κόσμο των τεχνών. Οικογένειες όπως οι Benakis, Averoffs και Gianclises έγιναν εξαιρετικά πλούσιες εκεί.
Πολλοί από τους διάσημους Έλληνες κατάγονταν από την Αλεξάνδρεια
Αυτή η μοναδική και ζωντανή κουλτούρα παρήγαγε επίσης σπουδαίους συγγραφείς όπως η Πηνελόπη Δέλτα και ο Κωνσταντίνος Καβάφης, καθώς και καλλιτέχνες όπως η Νέλι Μαζλούμ, ο Ζαν Ντέσσες, ο Νίκος Τσίφορος, η Μαρία Γιάτρα Λέμου και η Τζάνι Χριστού, επίσης, προέρχονταν από την ελληνική κοινότητα στην Αίγυπτο.
Σήμερα, το μέγεθος της ελληνικής κοινότητας είναι πολύ μικρότερο, που αριθμεί μόνο αρκετές εκατοντάδες, αν και πολλοί άνθρωποι ελληνικής καταγωγής θεωρούνται πλέον Αιγύπτιοι, έχουν αλλάξει επίσημα την εθνικότητά τους.
Εμείς που μένουμε πίσω, αγαπάμε [the city] Επειδή η Αλεξάνδρεια μας έδωσε πολλά. Μας φτιάξατε ποιοι είμαστε. Ας πούμε, νιώθουμε σαν στο σπίτι μας », σημειώνει ο Macris.
Η ελληνική παρουσία σε αυτή τη μεγάλη πόλη με τεράστια ιστορική σημασία είναι ακόμα εμφανής. Όσοι ταξιδεύουν εκεί μπορούν ακόμα να δουν τα καταστήματα με ελληνικά ονόματα, σημαντικά νεοκλασικά κτίρια σχεδιασμένα από Έλληνες αρχιτέκτονες, και τους δρόμους – και ακόμη και ολόκληρες γειτονιές – με ελληνικά ονόματα.
Η Ελληνική Κοινότητα Αλεξάνδρειας (ΕΚΑ) διατηρεί ελληνικά σχολεία, γυμναστήριο, γηροκομείο και νεκροταφείο με εντυπωσιακές ταφόπλακες, πολλά από τα οποία είναι από μόνα τους αξιόλογα έργα τέχνης, τα οποία είναι αιώνια λείψανα μεγάλων μορφών της ελληνικής διασποράς.
Το σημείο καμπής για την κάποτε ευημερούσα κοινωνία ήρθε με την αιγυπτιακή επανάσταση του 1952, η οποία οδήγησε σε ένα νέο εθνικιστικό και σοσιαλιστικό καθεστώς με επικεφαλής τον Gamal Abdel Nasser. Αυτό ήταν ένα παιχνίδι αλλαγής για τους Έλληνες της Αλεξάνδρειας, πολλοί από τους οποίους είδαν τις δουλειές τους να εθνικοποιούνται ή έχασαν τη δουλειά τους, ειδικά στον δημόσιο τομέα.
Αυτή η ατυχής κατάσταση ώθησε πολλούς Έλληνες να εγκαταλείψουν την αγαπημένη τους πόλη, είτε να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, είτε ακόμη και σε άλλες χώρες που είχαν ισχυρή ελληνική παρουσία.
“Βραβευμένος μελετητής ζόμπι. Μουσικός επαγγελματίας. Εμπειρογνώμονας τροφίμων. Προβληματικός.”