Ελληνικές όπερες πετούν σε πολιτιστικό συγκρότημα στην Αθήνα

Πριν από πολλά χρόνια, όταν έγινε επίτιμος δημότης της Αθήνας, ο κλασικός μελετητής Έντιθ Χάμιλτον κάθισε στα πέτρινα σκαλιά του αρχαίου θεάτρου του Ηρώδη του Αττικού στις πλαγιές της Ακρόπολης και στράφηκε στο κοινό του λέγοντας: «Είμαστε όλοι. Πολίτες της Αθήνας».

Οπότε σίγουρα είμαστε. Με τον δέοντα σεβασμό στα επιτεύγματα των παλαιότερων κοινοτήτων στη Μεσοποταμία και την Αίγυπτο, μια μικρή πόλη-κράτος στις ακτές της Μεσογείου, τη θεωρούμε σήμερα ως την πηγή του δυτικού πολιτισμού.

Αλλά αυτό ήταν πριν από 2.000 χρόνια. Εκτός από το να γεμίζουμε τις σελίδες των εφημερίδων μας με άσχημα οικονομικά νέα, μπορείτε να ρωτήσετε τι έκαναν πρόσφατα οι Έλληνες για εμάς;

Σε λίγο θα γίνει. Από πολιτισμική άποψη, η πολυσύχναστη, μολυσμένη πόλη της Αθήνας αντικαταστάθηκε από τις προετοιμασίες για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 και το αποτελεσματικό σύστημα σήραγγας διευκολύνει πλέον τη ζωή των πολιτών και των θεατών.

Ένα τέταρτο του αιώνα πριν από την προηγούμενη επίσκεψή μου, παρευρέθηκα για να δω τον Ρούντολφ Νούρεφ να χορεύει με το μπαλέτο της όπερας της Ζυρίχης στον Επιτάφιο της Αθήνας.

Αυτή τη φορά, νωρίτερα αυτόν τον μήνα, εντυπωσιάστηκα όχι μόνο από τους τακτικούς τουριστικούς μαγνήτες και τα ερείπια πολιτιστικής κληρονομιάς του Παρθενώνα, αλλά και από την ευκαιρία να επισκεφτώ το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νυάρκος, ένα από τα πιο όμορφα νέα πολιτιστικά συγκροτήματα στη Δυτική Ευρώπη. Συμμετέχει σε όχι μία, αλλά σε δύο ελληνικές όπερες: την παιδική όπερα, το «The Magic Billos» του George Dawcice, και το πιο σημαντικό, την όπερα για ενήλικες «The Murderous» του Γιώργου Κουμανδάκη.

Όπως η νέα όπερα στην Κοπεγχάγη, το νέο σπίτι για την αθηναϊκή όπερα είναι ένα δώρο για μια αυτοδημιούργητη πολυεκατομμυριούχο (μερικές φορές γνωστή ως Jacqueline Kennedy που δεν είναι παντρεμένη) στην πατρίδα της.

Τι δώρο έκανε ο Σταύρος Νυάρκος μετά τον θάνατό του! Το συντηρητικό μοντέρνο σκηνικό του Ιταλού αρχιτέκτονα Renzo Piano στεγάζει την Εθνική Βιβλιοθήκη και την αίθουσα Nyarkos 1.400 θέσεων και το θέατρο 700 θέσεων.

Το μικρό θέατρο που παρακολούθησα στη συναυλία των τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη είχε το ίδιο μέγεθος με το πρώην σπίτι της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, το Θέατρο Ολύμπια όπου τραγούδησε η Μαρία Κόουλς μετά την αποφοίτησή του από το Ωδείο Αθηνών.

Τώρα γνωστό ως θέατρο Olympia Maria Callus, τα μνημεία του Κάλλους εκτίθενται με περηφάνια και το νέο σπίτι της όπερας, που νανίζεται από μια εκλεπτυσμένη εγκατάσταση, μπορεί να φιλοξενήσει ολόκληρο το συγκρότημα Wagner, τον λάκκο του μεγάλου σπιτιού του, την Αίθουσα Σταύρος Νυάρκος. .

Το συγκρότημα του Κουμεντάκη «The Murderess» μπορεί να ήταν μικρότερο από του Βάγκνερ, αλλά ήταν μεγάλο και χρησιμοποιήθηκε ως μια από τις πιο επιτυχημένες παραγωγές στην πρόσφατη ιστορία της ελληνικής όπερας.

Η Εθνική Λυρική Σκηνή, που ιδρύθηκε το 1939, δεν είναι ξεπερασμένη για τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Είναι ακόμα η μοναδική εταιρεία όπερας στην Ελλάδα, αλλά είναι η πιο σημαντική εταιρεία από την αποκατάσταση της ελληνικής δημοκρατίας το 1974.

Διορισμένος από το «The Murderous», παραγωγή του 2014, αναβίωσε το 2016 και αναβίωσε για να διακοσμήσει τη σκηνή του νέου οίκου, ο συνθέτης του είναι πλέον ο καλλιτεχνικός διευθυντής της εταιρείας.

Είναι ένα καθαρά ελληνικό έργο και η τραγική του ιστορία, βασισμένη στο μυθιστόρημα του 1903 του Αλέξανδρου Παπαδιαμόνδη, πιο γνωστού ως ο άγιος της νεοελληνικής λογοτεχνίας, διατίθεται σε αγγλική μετάφραση.

Αφηγείται την ιστορία μιας διανοητικά καθυστερημένης χήρας.

Αδύνατο? Όπως ξεκάθαρα αντιλαμβάνεται και το σημερινό ελληνικό κοινό, η ιστορία απεικονίζει το υπόβαθρο μιας φτωχής κοινωνίας.

Είναι μια ισχυρή ιστορία και λέγεται ότι είναι ισχυρή στο λειτουργικό σύστημα. «Ο δολοφόνος» είναι η πέμπτη όπερα του Κουμαντάκη και η ικανότητά του να γράφει αποτελεσματικά για φωνές είναι εμφανής στους πολλούς σόλο ρόλους του και σε τέσσερα διαφορετικά ρεφρέν, μεταξύ των οποίων και παιδικά. Κατά καιρούς, αυτά τα φωνητικά συγκροτήματα λειτουργούν ακόμη και ως μάρτυρες στα χορικά αρχαίων ελληνικών έργων.

Μια φωνή προφανώς κυριαρχεί, το ίδιο το «The Murders» και η μεσοσοπράνο Ειρήνη επαινεί την ηθοποιό που τραγουδά εξίσου για τη δουλειά της στην παραγωγή του Chiracitis.

Η παρτιτούρα είναι βασικά τονική, μερικές φορές με τη χορωδία να τραγουδά πολυφωνικά κεράσματα και την οργανική γραφή άλλοτε να απηχεί παραδοσιακές πηγές.

Δουλειά για τη διεθνή σκηνή; Ενώ είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι ο «δολοφόνος» αντηχεί έντονα σε μη ελληνικό κοινό, τα συναισθήματα που απεικονίζονται στο People’s Humans και το Commando’s Opera Ring είναι αληθινά. Υπό αυτή την έννοια, όλοι συνεχίζουμε να είμαστε πολίτες της Αθήνας.